Aleksander Ivanka, Wspomnienia skarbowca 1927 -1945, PWN, Warszawa 1964, s.615, nakład 2750 egzemplarzy

Kilka dni temu mieliśmy okazję podziwiać, jak polscy współcześni historycy próbują sobie radzić z prozą wspomnieniową niektórych okupacyjnych bohaterów. Niestety ostatnio nie radzi sobie z tym prawie zupełnie nikt, a propagandowy przekaz o 30-latku śmigającym po dworcach i hitlerowskich sztabach wojskowych w mundurze generała, pączkuje z prędkością wirusowych zakażeń. Trudno się tej lawinie oprzeć. Niemniej spróbujmy.

W wieku XX młodzieńczy generalski awans odbijał w Europie i w świecie szerokim echem. W roku 1916 Maurice Gamelain, zostając generałem brygady w wieku 44 lat wzbudził nielichą sensację ze względu na młody wiek, w którym zaliczył awans. W 1918 głośnym echem odbił się awans generała Mc Arthura, który zaliczył awans wieku 38 lat. Nie był to jednak rekord absolutny. Nikt z Was nie postawiłby pewnie złamanego pensa na to, że najbardziej spektakularny awans będzie miał miejsce w armii brytyjskiej. W tej na wskroś kastowej organizacji, tytuły wyższych szarż zarezerwowane były od dekad dla przedstawicieli szacownych rodów. Niestety owa chwalebna tradycja sprawiała ten arystokratyczny kłopot, że frontowi oficerowie pochodzący z tak zwanych warstw niższych, na skutek niezbyt trafnych posunięć generałów z tytułami szlacheckimi, padali na owym foncie jak przysłowiowe muchy. Nie skutkowało to pakowaniem arystokracji w okopy, lecz błyskawicznymi awansami oficerów liniowych. W listopadzie 1917 generalski rekord wyśrubował niejaki Roland Bradford, który w chwili awansu miał ledwie 25 lat. Padł od pocisku jeszcze w tymże listopadzie będąc generałem przez ledwie kilkanaście dni.

Po wojnie czas oczekiwania na awans ponownie się wydłużył. W roku 1926 generalskie szlify uzyskał Francisco Franco. Miał wtedy 33 lata, co czyniło go podobno najmłodszym generałem w Europie.

Jak dotąd w owym zestawieniu zabrakło generałów niemieckich. Z moich poszukiwań wynika, że najmłodszym generałem w wieku 30 lat został niejaki Erich Barenfanger. Nie poprawił on co prawda angielskiego rekordu wieku, w którym zdobył szlify. Udało mu się za to pobić rekord krótkotrwałości bycia generałem. Podobno awansował w dniu 28 kwietnia 1945 roku, a popełnił samobójstwo podczas obrony Berlina w dniu 1 maja 1945 roku.

Pora wrócić do Kazimierza Leskiego. Oto nasz powszechnie odtrąbiony bohater wdział podobno fałszywy generalski mundur mając lat 30! Jak dowiadujemy się ze wspomnień Leskiego śmigał on w tym mundurze nie tylko pociągami, ale brał także udział w naradach sztabu generała von Rundstedta, z którym to sztabem zakończył współpracę na początku 1943 roku (s. 219, wydania pierwszego), czyli mając lat 31.

Spróbujmy bez emocji i bez zbędnego zacietrzewienia nieco to uporządkować. Nawet w dzisiejszym świecie trzydziestolatek w generalskim mundurze byłby przez 99% ludzi zakwalifikowany jako przedstawiciel grupy rekonstrukcyjnej. Tyle, że w owych czasach takie grupy (jeśli w ogóle istniały) musiałyby budzić niezwykłe zainteresowanie ze strony służb porządkowych i policji. Gdy spojrzymy na ten załóżmy 1 % ludzi wierzących w generalskie przygody Leskiego, to okaże się, że znamienitą większość tego procenta stanowią polscy współcześni historycy. Uważają oni niemieckie sztaby za zbiory nieskończone, jeszcze bardziej nieskończonych durniów, sztaby do których można się było dostać bez przepustek, bez zaproszenia na spotkania i bez wzbudzania okruchu zainteresowania najmłodszym przedstawicielem generalicji na całym kontynencie. Gdyby nie to, że wszyscy uczestnicy narad sztabu von Rundstedta już pewnie nie żyją, to z czystej przyzwoitości należałoby ich zapytać, za kogo w takim razie uważają oni polskich współczesnych historyków. Co tam sztabowcy von Rundsteta, przecież sztabowcy AK powinni awansować Leskiego w trybie ekspresowym, choćby po to, by w meldunkach do Londynu słać raporty o jego brawurowych akcjach. Raportów takich jednak brak.

Badaczy nie dziwi wiele innych wątków. Oto człowiek z połamanym podczas bohaterskiego awaryjnego lądowania kręgosłupem i nie mogący wystać paru godzin w pociągu, śmigał niczym kozica, próbując wytyczać szlaki przerzutowe przez Pireneje. Nie dziwi ich również to, że Leski w jednej ze swoich wspaniale zakamuflowanych kontrwywiadowczych skrytek nie zachował tak wspaniale podrobionych generalskich dokumentów w hitlerowskim mundurze.

To jeszcze nic. Przy pierwszym pobieżnym przejrzeniu wspomnień Leskiego rzuciła mi się w oczy duża ilość zdjęć z powstania, ale na żadnym z nich nie mogłem znaleźć naszego bohatera. Czy można ten fakt wiarygodnie wytłumaczyć? Ależ oczywiście, że tak. Po prostu fragment miasta, w którym wylądował Leski, był "wyspą" w morzu hitlerowskich wojsk, co w sposób oczywisty zwiększało zaciętość toczonych walk, choć miało także (jak barwnie określił to nasz bohater): „wydźwięk pejoratwny”:

„Ta „wyspowość” miała jednak i pewną dobrą stronę, po postawieniu u wyjścia z tunelu posterunku przepuszczającego jedynie posiadających przepustki wydawane przez dowódcę odcinka, a później kompanii, nie mogło być mowy o dostaniu się na teren osób nie upoważnionych.

To z kolei, oprócz trudności transportowych i zaopatrzeniowych, miało - jak się znacznie później okazało – również wydźwięk pejoratywny. Na teren „wyspy” nie wchodzili reporterzy, fotoreporterzy ani inne służby informacyjne, a ponieważ w oddziale „Bradla” nie było czasu na zajęcia o tym charakterze, więc dotychczas istnieje bardzo mało publikacji o bardzo ciężkich toczących się tam walkach, zaś możliwości zgromadzenia materiału fotograficznego z tych walk są więcej niż bardzo ograniczone. Nasze meldunki sytuacyjne, przekazywane (…) dość nieregularnie, widocznie także zbyt suche, spowodowały, że nawet w tak podstawowej pracy jak A. Borkiewicza „Powstanie Warszawskie” o naszym odcinku (…) znaleźć można jedynie niewiele danych”.

Jak czytamy materialnych danych mamy niewiele i pozostaje nam ta dość przedziwna refleksja, że nawet scenarzystom czerpiącym natchnienie w czasach głębokiej komuny (którzy ponoć wzorowali postać Klossa na przygodach Leskiego) nie przyszło do głowy przywdziewać go w mundur generała, co z kolei naszym współczesnym historykom przychodzi bez zmrużenia oka.

Gdybyśmy skalę bohaterstwa Kazimierza Leskiego mieli mierzyć linijką proponowaną zazwyczaj przez Valsera, który powiada - „Pokaż jaki z ciebie kozak i zrób ze dwadzieścia pompek”, to efekty również mogły by być dziwne. Oto fragment relacji jego syna (Krzysztofa Leskiego) pochodzący z artykułu odnalezionego w sieci:

Jak wspominał go syn? W rozmowie z portalem Dziennik.pl nie krył żalu do taty: – Ojciec, kiedy dowiedział się, że matka jest w ciąży, obrócił się na pięcie i poszedł w swoją stronę. Zgodził się poznać mnie dopiero wtedy, gdy miałem 19 lat.

Przypomnijmy, że ów obrót na pięcie miał miejsce w roku 1958, gdy Kazimierz Leski miał 46 lat, a życie samotnych matek wyglądało zupełnie inaczej niż dziś. Kto wie może limit męstwa wyczerpał się Kazimierzowi jeszcze przed czterdziestką...

Przytoczony artykuł opowiada także o rodzie Natansonów i zasługach dla Polski. O dziwo odkrycie zasług ojca Kazimierza, czyli Juliusza, wcale takie proste nie jest. Część informacji o tym inżynierze chemiku wyłuskał Coryllus i zamieścił w trzecim tomie „Socjalizmu i śmierci”. Podobno jego życie zmieniło się mocno na niekorzyść w związku z odmową przekazania amunicji wojskom przeprowadzającym zamach majowy. Z dyrektora fabryki ‘Pocisk” i akcjonariusza przemysłu zbrojeniowego, musiał się podobno przebranżowić i "świadczyć prace dorywcze, jako rzemieślnik i monter instalacji elektrycznych".

Z tych ogromnych tarapatów Juliusz Leski jakoś się wydobył. Jego symboliczny grób znajduje sie bowiem na Powązkach, a napisy na nagrobku świadczą o tym, że inżynier chemii zdołał się jeszcze zrealizować w karierze wojskowej i w zaciszu gabinetu generała Sikorskiego zaliczył awans od stopnia kapitana do podpułkownika.

Mnie zdumiał fakt, że większość wspomnień i to tych spisywanych przez członków rodziny Natansonów, a także współczesnych przedstawicieli kół gospodarczych, czy politycznych, o Juliuszu Leskim milczy. Z tej ściany ciszy wyłamują się (ale i tak tylko w jednym miejscu) wspomnienia skarbowca Aleksandra Ivanki. Otóż na stronie 156 możemy przeczytać:

„Przewłocki był właścicielem majątku Mordy pod Siedlcami i zamierzał przerobić posiadany nieczynny browar na fabrykę drożdży, w związku z czym wystąpił w lutym 1929 r. do Min Skarbu o wydanie mu koncesji, tj. akurat w czasie, kiedy przemysł drożdżowy miał być reorganizowany w kierunku koncentracji produkcji i nowe koncesje nie miały być wydawane. Wspomniana uzyskana przez kartel w 1930 r. decyzja dalszego niewydawania koncesji nie tylko uniemożliwiła ich wydanie , ale otoczyła tajemniczością czy niedomówieniami przyczyny tego. W tym stanie rzeczy Przewłocki pod koniec 1931 r. zwrócił się do niejakiego Stefana Ołpińskiego, kogoś w rodzaju publicysty i człowieka interesów, by zajął się sprawą i rozpoczął kampanię prasową, informując go, że o Starzyńskim chodzą wieści, iż w zamian za nie wydawanie koncesji na drożdżownie jest opłacany przez kartel. Podobnych wiadomości dostarczył także Ołpińskiemu niejaki inż. Juliusz Leski. Według tych relacji Starzyński miał pobierać od kartelu 20 000 zł miesięcznie czy też 2000 dolarów, jego konto w Banku Polskim wynosić miało około miliona zł, a ponadto miał mieć fundusze w bankach szwajcarskich. Naszpikowany rewelacjami Ołpiński rusza w styczniu 1932 r. do ówczesnej Najwyższej Izby Kontroli i tam składa zeznania. Z ta chwilą sprawa staje się przedmiotem dochodzenia prokuratorskiego i wtedy okazuje się, że dane, którymi szermowano, są to luźne wiadomości z niepewnych źródeł”.

Jak widzimy prace dorywcze Juliusza Leskiego miały wybitnie instalacyjny charakter cechujący się duża dawką ładunków elektryzujących społeczeństwo. Mały odautorski przypis do wspomnień Ivanki pozwala nam poznać innych członków tej wykonującej dorywcze prace ekipy montażowej:

„zeznanie Leskiego u prokuratora 17 III 1932r.: ”…rzeczywiście w rozmowie prowadzonej z Ołpińskim oraz… hr. Oppersdorffem, powiedziałem, iż słyszałem, że wiceminister Starzyński ma w Banku Polskim odłożonych milion złotych, nie wspomniałem o tym, by majątek wiceministra Starzyńskiego pochodził mu z udzielonych przez Syndykat funduszów”.

Nie wszyscy pamiętają, ale nazwisko hrabiego Oppersdorffa pojawiło się już wcześniej w moim wpisie traktującym o wspomnieniach arcybiskupa Józefa Gawliny. Przypomnę ten moment:

"mój domorosły wywiad widywał Retingera w ścisłej komitywie z Radziwiłłem i jego szwagrem, hr. Oppersdorffem. Chodziło o nic więcej jak o pewne dobra radziwiłłowskie w Meksyku".

W taki oto niecodzienny sposób na przestrzeni kilkunastu linijek tekstu, od dyrektora gabinetu generała Sikorskiego Juliusza Leskiego, dotarliśmy do drugiej szarej eminencji gabinetu Wodza Naczelnego, czyli Józefa Retingera.

Po raz kolejny okazało się także, że znany nam wszystkim bohaterski obrońca stolicy – późniejszy prezydent Warszawy Stefan Starzyński mógł być bezkarnie posądzany o łapówkarstwo przez członka znamienitej rodziny, a oskarżenia owe na ocenę znamienitości rodu nie wpłynęły wcale. Ten znak równości stawiany przez historię widoczny jest także na cmentarzu. Stefan Starzyński ma również (podobnie jak szkalujący go Juliusz Leski) symboliczny nagrobek na Powązkach.

Nie ważne zatem kto i o co się kłóci, nie ważne, czy czyni to w elegancki sposób. Ważne natomiast kto potem pisze historie o zacnych rodach i o narodowych bohaterach.

P.S.

Książka Aleksandra Ivanki to dzieło, w którym odnajdziemy ogromną ilość słabo znanych nam faktów. Sekretne historie z przedwojnia i okupacji dotyczących spraw skarbowych, a także bankowych można łowić jak karpie z kałuży. Ot choćby historię o długach Gdyni i o lawinowym wzroście tamtejszych działek, o bankructwie pewnego małego miasta obciążonego z długami wielkości wszystkich innych polskich miasteczek, o tak zwanych miastach Ulenowskich, o tym jaka grupa zawodowa podczas kampanii wrześniowej upomniała się u Starzyńskiego o swoje pensje i o tym kto i jak konstruował okupacyjny system podatkowy, można przeczytać właśnie tu:

https://allegrolokalnie.pl/oferta/aleksander-ivanka-wspomnienia-skarbowca-1927-1945-hjw

A tu link do licytacji "pocieszenia". Dla tych, których jakąś wartość ma wpis dzisiejszy, alb ten o Kanaletcie:

https://allegrolokalnie.pl/oferta/kazimierz-leski-zycie-niewlasciwie-urozmaicone

	betacool
	29 czerwca 2020 18:42