Roman Bugaj, Nauki tajemne w Polsce w dobie odrodzenia, Ossolineum, Wrocław 1976, nakład 4200, s. 254

 

Olbracht Łaski przyjechał do Londynu 1 maja 1583 roku.

„Królowa przyjęła go gościnnie, a kawalerowie dworscy ofiarowali mu swe usługi. Hrabia Leicester, który z polecenia Elżbiety pełnił rolę przewodnika wojewody, przedstawił godne obejrzenia zabytki. Po zwiedzeniu Londynu udał się Łaski do Oxfordu, gdzie zorganizowano dla niego wspaniałe przyjęcie, trwające kilka dni. Studenci z Kolegium Chrystusowego Oxfordu przedstawili przed nim sztukę dramatyczna, zaś uczeni uniwersytetu oxfordzkiego zorganizowali dysputę filozoficzną przeprowadzoną z Giordanem Bruno, który wówczas również bawił w Anglii.

Pomimo honorów, z jakimi przyjmowany był w Oxfordzie, a następnie w Cambridge, Łaski nie czuł się zadowolony, a nawet dał do zrozumienia Leicesterowi, że wcale nie jechałby do Oxfordu, gdyby wiedział, że nie zastanie tam doktora Dee. Hrabia zapewnił, wojewodę, że zaraz po powrocie do stolicy spotka się on z doktorem”.

Pierwsze spotkanie Łaskiego z Johnem Dee miało miejsce 13 maja".

Podobno jeszcze przed tym spotkaniem Dee interesował się co ciekawego o naszym rodaku, sądzi świat duchów:

„Jeszcze przed jego (Łaskiego) przyjazdem Dee pytał archanioła Uriela jak ma z owym Polakiem postępować, a upewniwszy się, że najwyższe hierarchie duchów wyrażają się o nim pozytywnie, dopuścił Łaskiego do swych tajemnic i rozmów z aniołami. Polski magnat chciał przede wszystkim poznać najbliższą przyszłość polityczną. Przedstawił trzy pytania, które Dee, za pośrednictwem Kelley , zadał archaniołowi Rafaelowi:

Co można powiedzieć o życiu Stefana, króla Polski?

Czy jego następcą zostanie Olbracht Łaski, czy ktoś z Domu Austriackiego?

Czy Olbracht Łaski, wojewoda sieradzki, wejdzie w posiadanie królestwa Mołdawii?

Odpowiedź archanioła była raczej enigmatyczna, a Dee dopisał: „byliśmy kilkakrotnie wołani na obiad, a więc [archanioł] skończył”. Na obiad wzywała ich najpewniej Jane Dee, żona doktora i nie chcieli nadużywać jej cierpliwości.

Podczas licznych kolejnych konsultacji w sprawach polskich obecny był też kilkakrotnie sam Łaski, a duchy stopniowo zaczynały namawiać uczonego doktora na wyjazd do dalekiego kraju. (…) Choć sam Dee miał obawy przed tak daleką wyprawą, pod koniec maja objawił się nowy duch, dziewczynki Madimi, która potwierdziła, że rodzina Łaskich pochodzi od angielskich możnowładców de Lacy, ale na dociekliwe prośby Dee o szczegóły genealogiczne polskiej linii, odparła z rozbrajającą szczerością: „Niestety, nie mogę mówić o tym, co dzieje się w innych krajach”.

cyt. za RAFAŁ T. PRINKE, JOHN DEE I EDWARD KELLEY W WIELKOPOLSCE (1583-1584) EPIZOD „MAGICZNEJ" PODRÓŻY

Z przytoczonego fragmentu możemy wnioskować, że duchy trzymały się zasad angielskiej etykiety i gdy żona Johna Dee wołała gości na obiad, grzecznie przerywały transmisję objawień. Widzimy również, że wgląd duchów w księgi genealogiczne był obarczony pewnymi ograniczeniami i nie dotyczył szczegółów znajdujących się poza granicami Anglii.

Kto wie, może ta nadzwyczajna kurtuazja duchów i ograniczone terytorium ich genealogicznych penetracji, wzbudziły w Olbrachcie Łaskim pewne wątpliwości, które należało rozwiać.

Być może dlatego, już 14 czerwca 1583 roku, podczas kolejnego seansu przemówiła istota żeńska o imieniu Galvah, podająca się za anioła, a przemawiająca przez medium, którym nadal był Kelley.

Tym razem wątpliwości co do wiarygodności anielicy miał sam John Dee, bowiem księgi wielkiego alchemika Trithemiusa twierdziły, że anioły występują tylko w męskich postaciach.

Anielica Galvah rozwiała wątpliwości Johna Dee, wspomniała bowiem o tym, że chce kierować jego ręką przy pisaniu księgi większej niż Koran, czy Biblia, która miała stanowić nowe prawo, nowe światło i nową naukę uzyskaną z nieba. O zamiarze napisania takiej księgi nie wiedział nikt, prócz Edwarda Kelley. Monolog anielicy był więc w istocie bardzo proroczy, a przy tym bardzo precyzyjny. Galvah powiedziała bowiem Johnowi, by swą wielką księgę zaczął pisać od najbliższego wtorku. Tą niezwykłą precyzją, chyba ostatecznie rozwiała wątpliwości Johna Dee. Jeszcze bardziej wylewna, była anielica Galvah, jeśli chodzi o przepowiedzenie przyszłości dotyczącej Łaskiego:

„Słońce nie zakończy swego biegu, gdy zostanie on królem. Mądrość jego wywoła wielką zmianą w jego kraju, a także w całym świecie. Co jeszcze pragniesz o nim wiedzieć;

Dee: Czy królestwo jego będzie składać się tylko z Polski, czy też obejmie inny kraj?

G: Z dwóch królestw.

D: Powiedz, proszę, z których?

G: Jedno z nich już wymieniłeś, drugie osiągnie on przy pomocy prawa”.

          R. B., Nauki tajemne w Polsce w  dobie..., s. 123

 

Można rzec, że w połowie czerwca nastąpił wysyp przepowiedni dotyczących Łaskiego.

19 czerwca w obecności Olbrachta duch o dźwięcznym imieniu Jubanladace wieszczył:

„Do niego (Łaskiego) należeć będą wielkie zwycięstwa, w imię i dla imienia Boga…

W jego czasach Judejczycy zwrócą się do krzyża, a pod znakiem tego krzyża ukorzy on Saracenów i pogan (…). Tak się stanie! Stanie się to jeszcze przed upływem roku”.

R. Bugaj op.cit. s.123

Jak widzimy, męski duch pomykał ponad granicami dużo odważniej, niż wcześniej "zajawiony" anioł rodzaju żeńskiego. Choć kto wie, może anielska płeć nie miała tu znaczenia? Może anielska niemożność transgranicznego wejrzenia dotyczyła jedynie dokumentów genealogicznych, a nie dotyczyła wglądu w sprawy militarne? Duch objawił również Łaskiemu, że „królowa i Cecil lubią go, Leicester schlebia mu” i że „wszystko, co zamierza zrealizować, zostanie zakończone pomyślnie”.

Ryszard Bugaj zauważył, że kolejny seans z dnia 26 czerwca, był o tyle ciekawy, że w jego trakcie „niewykształcony Kelley przemawiał w języku łacińskim”. Znaczy to chyba tyle, że został on nagle obdarzony darem posługiwania się nieznanymi mu dotąd językami. Okazuje się, że rozwiązał mu się nie tylko język, ale cały wór przepowiedni dotyczących Łaskiego i kraju, z którego przybył. Oto przytoczony fragment tej wizji, tym razem roztoczonej przez zjawę o imieniu Ilemse, która objawiła, że jest głosem samego Pana (R. B. s.124):

„…Ziemia będzie drżała, jak nigdy dotąd, odkąd świat istnieje. Padnie królestwo podziemnego diabła, imperium Turcji. (…)

– Stefan, król Polski, w wojnie nędznie zginie. Powtarzam, Stefan, król Polski, w wojnie nędznie zginie. Książęta powołają cię (...) ponownie do królestwa, a ja uczynię cię wodzem i królem mego ludu w Polsce i Mołdawii. Wtedy osiągniesz swój cel, lecz nie oddalisz się od celu końcowego, jestem bowiem twym bogiem i będę cię uczył rzeczy mądrych i pożytecznych. W tajemnicy przed światem polecę ci swego anioła, który będzie pomagał ci i opiekował się tobą (…). Tymczasem wszystko, co wam powiedziałem, zachowajcie w głębokiej tajemnicy”.

Po wygłoszeniu tej przepowiedni zjawisko rozpłynęło się na wszystkie strony i znikło”.

Z tej wizji możemy wysnuć wniosek, że „łacińska” mowa medium, którym był Edward Kelley, była w opisywanych tu seansach elementem nowatorskim. Najwidoczniej wcześniejsze wizje były okraszone angielską wersją warstwy „audio”.

Bugaj, przytaczając opinię Aleksandra Kraushara, skłania się ku jego tezie, że w związku z brakiem wątpliwości bystrego i pragmatycznego Łaskiego, zapewne musiał on podczas seansów owe zjawy widzieć i słyszeć.

Jeśli uważnie wsłuchamy się w „zjawiskowe” treści, to musimy stwierdzić, że „anioły”, choć miewały transgraniczne kłopoty z genealogią, to nie miały ich, jeśli chodzi o politykę zagraniczną. Król Stefan miał zginąć nędznie w wojnie. Sądząc po powtórzeniu, to chyba najlepiej, żeby na wszelki wypadek zginął ze dwa razy i za każdym razem nędznie. Ciekawa jest opcja wymienionych tu dwóch królestw. Rzeczpospolita, była wszak już od pewnego czasu „Rzeczpospolitą Obojga Narodów”. Opcja an(g)ielska skłaniała się ku popieraniu unii z Mołdawią i to pod berłem nowego króla, któremu (chyba z racji nazwiska), zjawy chciały przychylić wszelkich łask. Prawdopodobnie wynikało to z dobrze nam tu znanej an(g)ielskiej kurtuazji. Gościnność wobec przybysza z Polski nakazywała wszak, by obsypać go łaskami, a kurtuazja wobec narodu pracującego nad duchowymi seansami, wymagała kurtuazyjnej zgodności z jego polityką zagraniczną. Anglikom zależało bowiem, by skierować polską ekspansję w stronę Turcji, która była wiernym sojusznikiem Francji.

Przy tej okazji wypada wspomnieć, że gdy 31 lipca królowa wraz z dworem płynęła Tamizą z Greenwich do Sion, po drodze, zatrzymała się w Mortlake w domu Johna Dee. Towarzyszył jej hrabia Leicester. Królowa Elżbieta zawitała tam na obiad, który zjadła z Olbrachtem Łaskim i innymi wielmożami. Królowa wcześniej przesłała fundusze, na ten dyplomatyczny bankiet.

John Dee, przywołując zjawy posługiwał się zazwyczaj swym magicznym kryształem, który przetrwał do naszych czasów i jest dziś muzealnym eksponatem.

Ja takim niezwykłym akceleratorem wizji nie dysponuję. Muszę więc radzić sobie inaczej. Otóż pewnego wieczoru, co jakiś czas zaglądałem do swojej kryształowej szklaneczki. Gdy po jakimś czasie skończyła się jej spirytustyczna zawartość, oczami swej wyobraźni ujrzałem taką scenę:

- I jak tam wasz gość z wyglądający jak niedźwiedź? Słyszałam, że usłyszał już duchy, tylko nie za bardzo chce ich usłuchać? Może włosy w uszach mu przeszkadzają?

Olbracht Łaski

 

- Tak. Słyszał, lecz istotnie jeszcze ich nie usłuchał, Wasza Wysokość…

- To niedobrze. Ten brodaty, nienażarty zwierz już zbyt długo nadwyręża moje spiżarnie.

- Mam mały metodyczny problem Wasza Wysokość…

- Osoba potrafiąca rozmawiać z duchami ma jakieś metodyczne problemy? Nie opowiadaj mi tu bzdur Edwardzie Kelley!

- Chodzi o problemy z komunikacją z duchami Wasza Wysokość, o jej wiarygodność
i skuteczność.

- Edwardzie Kelley. Nie mam czasu na rozwiązywanie twoich duchowych kalamburów.
W czym problem?

- Wasza wysokość, chodzi o to, że mam mamy problem z zapewnieniem pełnej wiarygodności duchów. Aby wznieść się na dogodniejszy dla gościa poziom, one zaczęły mówić po łacinie. Niestety mam problem z wywołaniem ducha, który mówi po polsku. Nie ustaję w poszukiwaniach, lecz w tym języku pełnym zgrzytów i szelestów nie chce przemówić żaden duch.

- Nie irytuj mnie Edwardzie Kelley. Za kasę, którą włożyliśmy w tą imprezę, duchy powinny przemawiać wszystkimi językami tej ziemi. Twój czas się kończy. Jeżeli twoje duchy nie przemówią szybko do jego imaginacji i nie skłonią go do działań, to bądź pewien, że ja zacznę działać i to nie za pomocą duchów. Rzekłam!

Edward Kelly pokornie skłonił głowę i pomaszerował w kierunku drzwi, w których minął się z hrabią Leicester. Edward Kelly i bez kontaktu z duchami wiedział, że taka sekwencja królewskich spotkań, dobrą wróżbą nie jest.

- O, jak dobrze, że ujrzałem hrabiego, poczekam tu na niego - rzucił głośno Kelley, mijając wartowników, po czym, nieco nerwowo, krążył pod drzwiami komnaty przez mniej więcej kwadrans.

W końcu hrabia Leicester wyszedł.

- Czy mógłbym zamienić słowo? – rzekł Kelley.

Hrabia z wyraźną niechęcią zbliżył się do Edwarda i szepnął:

- Zamilcz i słuchaj. Nasz gość z Polski często powtarza sentencję o łasce pańskiej jeżdżącej na jakimś koniu. Powiem ci jedno. Lepiej żeby twój koń był rączy i żeby koń, na którym dzisiaj jadą „łaski naszej Królowej”, go nie dogonił.

To rzekłszy oddalił się szybko.

***

Ta „krystalicznie szklaneczkowa” wizja nie jest całkiem bezpodstawna, bowiem Bugaj pisze, że już 2 lipca zjawa Madini próbowała zmobilizować Łaskiego do „szybszych ruchów”. Madini ostrzegła Olbrachta i Johna Dee przed skrytobójczym morderstwem, które miało im grozić ze strony Burghleya i Walshinghama. Po „pożegnalnym” obiadku zafundowanym przez królową sprawy, choć opornie, nabrały pożądanego tempa.

W tej coraz mniej duchowo sprzyjającej atmosferze, zapadła decyzja o wyjeździe z Anglii. Dee i Kelley opuścili kraj 21 września 1583 roku.

Bugaj pisze, że "obawa Johna Dee przed różnymi zasadzkami, była całkiem uzasadniona":

"Zaraz po jego wyjeździe wzburzony tłum, upatrując w nim czarnoksiężnika, splądrował dom Dee w Mortlake, przy czym uległa zniszczeniu wspaniała pracownia, biblioteka i muzeum". (s.125).

Ręce wzburzonego tłumu dały tym samym namacalny sygnał tego, że Dee i Kelley nie mają do czego w Anglii wracać i to tak długo, dopóki nie zmaterializują swych "duchowych" wizji.

O szczegółach burzliwej podróży alchemików przez Wielkopolskę, pisze szczegółowo w linkowanym wcześniej artykule, Ryszard Prinke. Warto dodać, że w trakcie zimowej eskapady Dee drżał o swoje życie. W zapiskach z podróży czynionych greką, notował, że obawia się, że Kelley chce go zabić. Dee posługując się greką miał nadzieję, że Kelley (będąc osobą nieuczoną) jej nie zna. Prinke twierdzi, że było inaczej (Kelley znał grekę), choć nie twierdzi, że był to kolejny "duchowy" dar z zaświatów.

Po jakimś czasie relacje między mistrzem, a jego medium znacząco się poprawiły. Zamieszkali wspólnie w Krakowie przy ulicy Szczepańskiej. Odtąd ich głównym celem stało się uzyskanie audiencji u Stefana Batorego. Nastąpiła ona w Niepołomicach w maju 1585 roku. Nie wiadomo jakim duchem tknięty król, na dziesięć dni przed spotkaniem z alchemikami, sporządził testament. Z zapisu  audiencji wynika, że spotkanie odbyło się na usilne prośby wojewody Łaskiego.

Bugaj dokładnie relacjonuje i audiencję i późniejszy seans, który odbył się przed obliczem króla. Duchy, w imieniu Najwyższego, zarzuciły Batoremu niewdzięczność, niesprawiedliwe wyroki, błądzenie, a nawet to, że "łożnica króla jest nieczysta". Twierdziły także, że wszystko to jest efektem towarzystwa złośliwego ducha, który krąży wokół króla siedzącego na "chwiejnym tronie".

Pod koniec seansu, duch oznajmił:

"Stefanie! Z zachodu ku wnętrznościom twoim silne wyciągają dłonie, lecz mieczem przetnę ich pazury (...) W sprawiedliwości i prawdzie dostąpisz błogosławieństwa... Bądź więc uległym".

Ten dość impertynencki ton zjawy, zdaniem historyka Ryszarda Gansińca, wynikał z mało owocnych prób nakłonienia Batorego do zmiany jego polityki zagranicznej:

"Chodziło prawdopodobnie o ligę antyturecką i antyfrancuską, mająca zaszachować ententę francusko-turecką - bezpośrednia korzyść z takiej ligi przypadłaby Rzeszy Niemieckiej i Anglii".

Król zachował się nad wyraz powściągliwie. Wypłacił na ręce Łaskiego 800 florenów, ale na próby podtrzymania relacji i korzystania z alchemiczno-duchowego wsparcia dla swego "chwiejnego tronu" nie skorzystał.

Bugaj pisze, że jeszcze w czasie pobytu w Polsce, Dee otrzymał lukratywną propozycję od cara Fiodora, który chciał go ściągnąć do Moskwy, oferując roczną pensję w wysokości 2000 funtów szterlingów. Dee jednak z tej propozycji nie skorzystał. Wolał wrócić do Anglii (1588 lub 1589 r.). Uczynił to jednak dopiero wtedy, gdy spełniła się jedna z an(g)ielskich przepowiedni; gdy jak to wieszczyły anioły, Stefan Batory "zginął nędznie" (grudzień 1586 roku).

Kto wie, czy te dwa lata od śmierci króla nie służyły do negocjowania warunków powrotu i gwarancji, że u progów domu maga, znowu nie stanie wrogi tłum. Po powrocie Dee dostał od królowej posadę na uczelni w Manchesterze. Podobno umierał w biedzie.

Tyle o "politycznej" alchemii. Teraz pora na wyjaśnienie, skąd wziął się tytuł, czyli na epilog o podłożu obyczajowym.

Otóż po chłodnym przyjęciu w Polsce, dwaj Anglicy ruszyli do Pragi. Już w 1586 Kelley i Dee znaleźli patronat u bogatego Czecha, Wilema Rožemberka. Osiedli w mieście Trzeboń i kontynuowali swoje poszukiwania.

Rok później Kelley wyjawił Dee, że anioły nakazały, by dzielić wszystko co posiadają, nawet swoje żony. Dee ponoć mocno przeżył tą duchową instrukcję. Od 1578 roku był bowiem żonaty z niejaką Jane Fromond. W 1588 roku miała ona 33 lata. Dee w owym czasie przekroczył już 60-tkę. Dziwną koincydencją Kelley był w wieku żony Johna Dee. Być może "anioły" stwierdziły, że związek dwojga młodszych będzie, z pewnych względów, dużo bardziej owocny. Dee najprawdopodobniej uległ anielskiej perswazji i przez jakiś czas akceptował nowe wspólnotowe zasady. Angielska wikipedia twierdzi, że być może jeszcze bardziej uległą, była pani Jane, bowiem niektórzy historycy przypuszczają, że dziecko narodzone mniej więcej w dziewięć miesięcy po "anielskich" objawieniach, było dzieckiem Edwarda Kelley, a nie Johna Dee. W ten oto sposób, odpowiedź na tytułowe pytanie: "co poczniesz, gdy duch radzi, by dzielić się ciałem?" wydaje się w tym przypadku, jako żywo udzielona.

Dee, najwyraźniej  zaniepokojony anielską ingerencją w jego prywatne życie i chyba dość nieoczekiwanym owocem tych ustaleń, zerwał w końcu z Edwardem Kelley. Dee zaprzestał seansów spirytystycznych i w 1588 roku wraz z żoną i jej najmłodszym potomkiem powrócił do Anglii. Nie spotkał już nigdy Kelleya.

Ten ostatni do 1590, wiódł dostatnie życie, otrzymując od Rožemberka duże sumy pieniędzy oraz kilka posiadłości. Przekonał też wiele wpływowych osób, że umie produkować złoto. Wśród nich był Rudolf II. Po jakimś czasie władca, zniecierpliwiony bezskutecznym oczekiwaniem na rezultaty prac Kelleya, kazał go aresztować i 1591 osadził na zamku w mieście Most.  Kelley umarł w roku 1597 w wieku czterdziestu dwóch lat. Legenda mówi że zginął podczas ucieczki – użył za krótkiej liny aby spuścić się po niej przez okno wieży, spadł i zmarł z powodu odniesionych obrażeń.

Więcej o parze alchemików możecie dowiedzieć się z trzeciego tomu "Baśni polskich" Coryllusa, a o okolicznościach śmierci króla Stefana, z książki "Czy królobójstwo?".

A dla tych, którzy mają ochotę zagłębić się w szczegółowe relacje z an(g)ielskich seansów, link do książki Ryszarda Bugaja:

https://allegro.pl/uzytkownik/makulekturapl?bmatch=baseline-cl-dict43-uni-1-2-1127

 

 

 

 

 

 

 

---

tagi: stefan batory  john dee  alchemia  edward kelley  ryszard bugaj  anioły  królowa elżbieta i 

	betacool
	13 grudnia 2019 10:54

19     2219    12 zaloguj sie by polubić