makulektura z 26 listopada 2021

Ks. Wojciech Szmyd T.J. prof. teologii moralnej w Kolegjum "Bobolanum" w Lublinie , Kary koscielne, Wydawnictwo Księży Jezuitów, Kraków 1929, s. 192

 

Tym razem swoją gawędę zacznę od pokazania pewnej mapy. Mapy (co nie raz podkreślał jeden z tutejszych wielebnych komentatorów) powinny być podstawowymi narzędziami w nawigatorskim fachu z tej choćby racji, żeby się w naszej rzeczywistości nie pogubić, trafnie w niej umiejscowić i wytyczać konkretny kurs.

Poniższa mapa, z racji jaśniejszych i ciemniejszych zabarwień, może się trochę kojarzyć z jakimiś porozbiorowymi zaszłościami, ewentualnie z rozkładem preferencji wyborczych, albo z tak bardzo modnym ostatnio poziomem „wyszczepienia”.

Tak jednak nie jest, bowiem jest to obraz dotyczący rozmieszczenia cmentarzy komunalnych w Polsce.

źródło: https://www.nik.gov.pl/plik/id,12227.gif

 

Opisowa legenda do wyszykowanych w 2016 roku przez NIK  mapy i raportu wygląda tak:

„W Polsce nie ma centralnego rejestru cmentarzy komunalnych i podmiotów nimi zarządzającymi. Z danych uzyskanych przez NIK wynika, że z łącznej liczby 15,5 tysiąca obecnie funkcjonujących obiektów cmentarnych, około 1880 to cmentarze komunalne. Największą część stanowią cmentarze wyznaniowe, tzw. parafialne. Rozmieszczenie cmentarzy komunalnych w poszczególnych regionach kraju, z uwagi na uwarunkowania historyczno-kulturowe, nie jest równomierne. Zdecydowanie najwięcej jest ich w województwach zachodniopomorskim, lubuskim oraz dolnośląskim, czyli na terenach, które w przeszłości zamieszkiwali protestanci. Większość tamtejszych nekropolii kiedyś stanowiła własność Kościołów lub związków wyznaniowych, ale w drugiej połowie XX wieku zostały one skomunalizowane, a obecnie stanowią własność samorządu gminnego. Najmniej cmentarzy komunalnych występuje w województwach świętokrzyskim, podlaskim i łódzkim”.

Przyznam, że tematyką własności cmentarzy nigdy się nie zajmowałem i nawet nie przypuszczałem, że dysproporcje w ilości między kościołami parafialnymi a komunalnymi są tak wielkie i że istnieją tak ogromne różnice w ich ilości między poszczególnymi województwami.

Brak wiedzy na tematy dotyczące ilości to jedno. Druga sprawa to kwestie, które możemy określić jakościowymi. One są już wyczuwalne na poziomie etymologii, bo przecież czujemy, że przymiotnik „parafialny” niesie sobie w sobie coś szlachetniejszego niż „komunalny”, którego źródłosłów na milę zalatuje systemowym parchem.

Oczywiście cała sfora odwracaczy biegunów gorliwie i w pocie czoła próbowała i nadal próbuje ową słowotwórczą przepaść zasypać. Stąd te wszystkie nabrzmiałe emocjami opowieści o proboszczach odmawiających pochówku na parafialnym cmentarzu. O tak zwanych perypetiach „komunalnych” słyszy się rzadziej i emocji przy okazji takich gawęd także jest dużo mniej.

Moglibyśmy rzec, że jakoś "ciszej nad tą trumną". A ze stron NIK-u wynika, że zupełnie niesłusznie. Mało tego raport nie koncentruje się na sferze emocji, ale na przekształceniach własnościowych:

„Wójtowie, burmistrzowie i prezydenci miast rezygnowali z uprawnień do nadzoru nad cmentarzami. W konsekwencji w ponad 37 proc. gmin wysokość opłat za miejsce pochówku, a także zasady korzystania z cmentarzy ustalały - wbrew prawu - zarządzające cmentarzami podmioty zewnętrzne. Podmioty te kierowały się przede wszystkim rachunkiem ekonomicznym, w celu osiągnięcia jak najwyższych zysków”.

O tym, jak bardzo mogą się różnić „rachunki ekonomiczne” podmiotów zarządzających poszczególnymi „komunaliami” może świadczyć ten oto fragment:

„NIK wskazuje, że niejednorodny sposób kalkulacji opłat za usługi cmentarne uniemożliwia zestawienie i porównanie ich stawek pomiędzy poszczególnymi gminami. Na przykład, całkowity koszt miejsca grzebalnego za dwuosobowy grób na okres 20 lat w Luboniu (woj. wielkopolskie) wyniósł 255 zł, a w Koninie (woj. wielkopolskie) - 1980 zł. W trzech gminach wprowadzono dodatkowe zróżnicowanie opłat. Na przykład, w Luboniu opłata za miejsce grzebalne dla osób spoza tej gminy była wyższa o 400 proc., a w Siemiatyczach (woj. podlaskie) o 200 proc”.

Jak widzimy, rozumienie kwestii „komunalnej sprawiedliwości społecznej” jest bardzo różne, w dużej mierze zależne od zarządzającego i jego podejścia do kwestii rachunku ekonomicznego i zysku. Nieco dziwnym jest fakt, że tak jawne regionalne „niesprawiedliwości” nie budzą wśród dziennikarzy większych emocji.

Ale to nie jedyny ciekawy temat, który poruszył w swym raporcie NIK. Otóż okazuje się, że organ ten czuwa nie tylko nad niedolą i niesprawiedliwością dotyczącą prywatnych portfeli. Kto wie, czy nie ważniejszym wątkiem jest portfel gmin, które zostały okrutnie doświadczone posiadaniem mienia komunalnego, z którego trudno wyczarować jakiś zysk:

„Poważne trudności organizacyjne i finansowe występują w gminach, gdzie zlokalizowane są stare, zaniedbane cmentarze. Na przykład, w wiejskiej gminie Szydłowo (woj. wielkopolskie) znajduje się 21 cmentarzy komunalnych, w tym 13 starych, objętych ochroną konserwatora zabytków, na których już od kilkudziesięciu lat pochówki się nie odbywają. Uporządkowanie oraz doprowadzenie stanu tych cmentarzy do wymogów określonych w przepisach, czy też podjęcie działań w sprawie ich zamknięcia niejednokrotnie przekracza możliwości organizacyjne i finansowe gmin”.

NIK postuluje, by problem rozwiązać systemowo i od naszej wnikliwości zależy rozstrzygnięcie kwestii, o co tak naprawdę chodzi. Czy o skuteczną ochronę, czy o uproszczone procedury zamykania. Proszę, zerknijmy na to co postuluje finalne zalecenie raportu:

"Wprowadzenie systemowych rozwiązań zapewniających skuteczną ochronę i utrzymanie starych cmentarzy, na których od wielu lat nie odbywają się pochówki oraz wprowadzenia uproszczonej procedury zamykania starych zaniedbanych cmentarzy, które nie posiadają szczególnych walorów historycznych".

Raport NIK-u, o którym mowa powstał w 2016 roku. Przymiarki do konkretnego zmierzenia się z funeralnym tematem, pojawiły się dopiero teraz. Trwają tak zwane konsultacje społeczne, które szerokim łukiem omijają temat ewentualnych przekształceń własnościowych i uproszczonych procedur zamykania tego co nierentowne.

Koncentrują natomiast naszą uwagę na tym, co budzi wielkie emocje, czyli na temacie nagrobków, które „przestaną być własnością prywatną”. Stawiam dolary przeciw orzechom, że w tej kwestii większe zmiany nie nastąpią i że należy ich oczekiwać w temacie „uproszczonych procedur zamykania”.

Moim zdaniem okaże się, że te najbardziej zaniedbane cmentarze leżą w pobliżu centrów miast, na terenach budzących ogromne zainteresowanie inwestorów i deweloperów. Niechybnie „uproszczone procedury zamykania” pomogą w zaspokojeniu głodu mieszkaniowego obywateli. Ani chybi, po drodze, zwalczony zostanie głód lobbystów, decydentów, prawników, samorządowców i deweloperów.

Z całej tej gawędy na pewno wynika jeden wniosek. Kwestia własności cmentarzy w dużej mierze determinuje rodzaj problemów, z którymi mogą zetknąć się ludzie chcący zapewnić pochówek swoim bliskim.

Ale to mało ambitna konstatacja. Proponuję, abyśmy się zastanowili , czy kwestia własności cmentarza determinuje w jakiś nierozpoznany sposób ludzką świadomość. Czy to, że ludzie głosują w wyborach tak, a nie inaczej, czy to że się szczepią lub nie przeciw skutkom działania najsłynniejszego wirusa w świecie, może zależeć od tego kto zawiaduje cmentarzem? Ktoś wzruszy ramionami i powie, że to tezy wyssane z brudnego, niezdezynfekowanego palca. Ja takiej możliwości oczywiście nie wykluczam. Ale może warto rozważyć, czy to, że człowiek spocznie na parafialnym, a nie komunalnym cmentarzu nie powoduje istotnej różnicy w podejściu do przykazań kościelnych. Jeśli tak rzeczywiście jest, to czy bliższe relacje z Kościołem, parafią i proboszczem nie determinują poglądów politycznych i ich przechyłu w stronę ogólnie pojętego konserwatyzmu? Czy bliższy kontakt z wiarą i jej ziemskimi atrybutami nie powoduje w końcu, że człowiek mniej obawia się morowego powietrza, ognia i wojny i pokłada większą ufność w tym co wieczne i transcendentne, niż w tym co doczesne.

Jednego możemy być chyba pewni. Jeśli ktoś stwierdzi, że taka zależność rzeczywiście zachodzi, to zrobi wiele by ten związek rozerwać. Dlatego śmiem przypuszczać, że kolejna wojna światopoglądowa może rozegrać się w miejscach, w których powinna panować wieczna cisza i wieczny pokój – czyli na parafialnych cmentarzach.

O tym jak ważna była i jest kwestia własności (także własności cmentarzy) niech zaświadczy ten fragment z książki księdza Szmyda. Poczytajmy, bo warto sobie przypomnieć czasy, gdy w jej obronie wolności i wałasności Kościół brał pod uwagę stosowanie nie byle jakich środków:

„Kościół jako społeczność doskonała i najwyższa powinien posiadać wolność czyli swobodę w doborze i używaniu środków do swego celu. (…)

Wolność Kościoła wymaga swobody nauczania, odprawiania nabożeństw, urządzania procesyj nawet poza kościołem, zakładania kościołów, parafii, zgromadzeń zakonnych, pobożnych stowarzyszeń, seminariów duchownych, obsadzania urzędów kościelnych, wolności duchownych od służby wojskowej itd. – Do praw Kościoła należy prawo posiadania majątku, nabywania przez akty ostatniej woli lub miedzy żyjącymi, prawo sprzedawania lub puszczania w dzierżawę swoich dóbr, prawo posiadania swoich cmentarzy itd.

Podpadają zatem w ekskomunikę (…) ci wszyscy, którzy wydają ustawy, zarządzenia, nakazy, naruszające wolność Kościoła, t.j. wszyscy, którzy na mocy swej władzy, jaką posiadają, takowe wydają i ci, którzy na mocy prawa głosowania do uchwalenia owych ustaw, zarządzeń, nakazów skutecznie się przyczyniają”. (s.80-81)

 

A tu rzeczona książka:

https://allegrolokalnie.pl/oferta/ks-wojciech-szmyd-kary-koscielne-1929-kzt

 

 

 

---

tagi: samorządy  własność  zyski  wojciech szmyd  kary kościelne  cmentarz komunalny  parafia 

	betacool
	26 listopada 2021 19:38

50     1995    16 zaloguj sie by polubić