Kieszonkowe apokalipsy skarlałych twórców.

Johannes Avenarius - Adam i Ewa. Jagniątkowo - dom Hauptmanna.

     Dość długo rozmyślałem nad wspomnieniami Marty Hauptmann. Nurtowało mnie pytanie dlaczego ona wpadła w ten swój sentymentalno-uczuciowy kanał. I chyba już wiem. Ona po prostu nie wyczuła momentu, gdy zmieniły się reguły gry. Ona patrzyła swoimi nic nie rozumiejącymi oczami na świat, który wydawał jej się niemoralny i nienormalny, ale wszyscy w jej kręgu tylko wzruszali ramionami i wzdychali półsłówkiem „ach te kobiety…” mając pełną gębę pięknych słów, o nowym, wspaniałym świecie.

      Ona uznała to za normę. Uznała, bo za tą normą stanął autorytet uniwersytetu. To pod wpływem uczelnianych mistrzów Carl Hauptmann zaczął wywalać pieniądze małżonki na organizowanie w Ameryce komunistycznych campów. To pod wpływem ich nauk, chciał doznawać „prawdziwego życia” pośród Indian z brazylijskiej puszczy.

      Mistrzem Carla i Gerharda Hauptmannów był profesor Richard Avenarius. To był filozof, ale jego nauczanie charakteryzował tak wielki stopień pogmatwania, że nawet wikipedia ostrzega przed trudnościami z ogarnięciem jego głównych tez. Ja tam zdołałem skonstatować jedynie tyle, że ten naukowiec kategorię „czystego doświadczenia” przeciwstawiał „absolutowi”.

      Nie wiem co z jego napuszonego bełkotu, byli w stanie wyłowić uczniowie, ale chyba mniej liczyły się meandry filozofowania, a bardziej owo „czyste doświadczenie”. Wspólne wycieczki, wyprawy profesora i studentów. Zacieśniające się koło bliskich sobie artystycznych i bardzo ideowych dusz, zakrzywione fascynacjami i uniesieniami, wyrażanymi na oczach osłupiałej małżonki...

     Brat profesora Richarda Avenariusa – Ferdynand, poszedł tą drogą faktycznie i geograficznie jeszcze dalej. Jak by to ładnie ująć?  No chyba tak, że ucieleśnił ideę „czystego doświadczenia” skonstruowaną przez swojego braciszka. Tenże Ferdynand założył na wyspie Sylt kolonię artystów. Oj lubili tam Hauptmannowie bywać, lubili...
       Stan faktyczny owych artystycznych i wolnościowych dążeń objawił się nam w całej pełni w roku 1920. Wtedy to na wyspie otwarta została pierwsza w Niemczech plaża dla naturystów i chyba nie sądzicie, że ci artyści z wyspy nie przyłożyli do tego swoich ....palców? Wystarczyły trzy dekady, by z uniwersyteckich rojeń o wolności, dojść do gołych pośladków uwypuklanych ideą pełnego kontaktu z naturą.

***

      To było coś, co musiało nastąpić. Nowe idee nie mogły wyrosnąć na piórach starych artystów. Pomyślmy - przecież dinozaury pióra były zazwyczaj uwikłane w stare struktury. Jeśli poskrobiemy w życiach wielkich dziewiętnastowiecznych klasyków, to trudno będzie odnaleźć, takich którymi na pewnym etapie życia nie zainteresowała się jakaś policja. To policje, podtrzymujące stare dobre monarchie, trzymały pieczę nad największymi artystami. Miało to dwoiste skutki. Po pierwsze dziewiętnastowieczni „mistrzowie” musieli wznieść się na nieprawdopodobne wyżyny, by literacko usprawiedliwić swe małe ludzkie słabostki. Część z nich poszybowała tak wysoko, że mierzyła się z Bogiem albo, szatanem. Czynili to z takim zapałem, że w te swoje metafizyczne starcia i ich oczyszczającą moc byli w stanie sami uwierzyć. Wraz z nimi wierzyli w to także ich czytelnicy. Druga część „wielkich” (choćby Dostojewski) potrafiła ułożyć taką kawalkadę okoliczności i usprawiedliwień dla ludzkich (a najczęściej również własnych) małości, że na końcu mogło być już tylko zbawienie i zachwycony czytelnik, który odnajdywał alibi i rozgrzeszenie dla swoich skrzętnie skrywanych mrocznych tajemnic.
          Tak, to były czasy największych nazwisk poezji i największych nazwisk prozy. Wszystko, podkreślmy raz jeszcze, pod delikatną kuratelą tajnych policji.

            Nadchodziła jednak nowa epoka, nowe idee. One nie mogły być  wprowadzane przez siewców idei zblatowanych przez tajniaków stojących na straży monarchii. Za tymi nowymi ideami stali zupełnie nowi zleceniodawcy. Wydzieranie twórców ze szpon tajnych policji nie wchodziło w grę. Trzeba było stworzyć nowy system werbunku. Efektywniejszy, czyli o dużo większym zasięgu.
          Do tego posłużyły... uniwersytety. To była nowa sceneria pozyskiwania twórców. Stawiając na pracę u podstaw na uczelniach, nowi mocodawcy wyprzedzili o krok policję. Nie trzeba już było czekać na potknięcie się artysty o jakąś ludzką słabość. Nie trzeba było śledzenia, misternych aranżacji i prowokacji. Zmienił się schemat werbunku. Zrobiono to w taki sposób, by młody człowiek nie odczuł, że sam wpina się na czyjś haczyk. Podsunięto nowe, lepsze wartości, nowe inne, barwniejsze życie, nowe inne mniej restrykcyjne zasady i dalej już wszystko poszło łatwo...
        Młodzi świeżo pozyskani artyści wykrzyczeli obłudę starego systemu i starych mistrzów. Czy sami chcieli żyć w sposób bliski starym ideałom? Nie, oni tworzyli nowy ideał. Ideał nieskrępowanej wolności artysty. Życie w purytańskim społeczeństwie powodowało, że walczyli o tę swoją wolność, wcale się z własnymi słabostkami nie kryjąc. Owszem może wedle starych szablonów, byli niemoralni, ale przynajmniej nie kłamali. Jeśli któremuś z nich znudziła się nieco przechodzona trzydziestoparoletnia małżonka, to informowali ją w twórczym uniesieniu o spotkaniu nowszej atrakcyjniejszej, kilkunastoletniej boginki. Można rzec, że w tym momencie naga prawda triumfowała, co prawda kosztem dobrego samopoczucia małżonki, ale któż by zwracał uwagę na te drobne zawirowania wynikające z istnienia staromodnych społecznych instytucji.
          Ta szybka konwersja twórców na „artystyczny ekshibicjonizm” sprawiła, że policyjne sieci szybko stawały się puste. System monarchistyczno - policyjny zaczął się walić. Artyści własnymi ustami zaczęli opowiadać o tym, że gołe tyłki (byle nie przesadnie młode), chlanie, narkotyzowanie się – to jest teraz płaszczyk artysty. Policja usłyszała, że „ich płaszcza” w  tej  szatni już nie ma.
          W niektórych krajach recydywa mecenatu policyjnego jeszcze czasami następowała, ale chyba się zgodzimy, że biegiem czasu z coraz marniejszym skutkiem artystycznym. Powoli górę brał artyzm spod znaku Wolnego Uniwersytetu, czy jak kto woli Uniwersytetu Wolności.
           Dzisiejsze czasy to już prawie wyłącznie taka twórczość. Tu już nawet nie ma miejsca na artyzm i subtelności wywalania „kawy na ławę”. Tu chodzi o to kto więcej,  dosłowniej, bezpośredniej, z większym zaangażowaniem... Liczą się parametry – szerokość i przepustowość rynsztoka. Tak, tak... te wszystkie erotyczne próbki Ziemkiewicza, Wolskiego, Lisieckiego, Migalskiego sprzed wielkiego wyborczego zwycięstwa, to są wysiłki, by choć na chwilę znaleźć się w jego nurcie, by pogrzać się przy uniwersyteckim ognisku. Ja się kiedyś nad tym „prawicowym” eksploracyjnym nurtem chętnie popastwię, ale już teraz wszyscy zdajemy sobie sprawę, że miało to wymiar kieszonkowej, by nie rzec rozporkowej apokalipsy.
         A co na to nasi tajemniczy mocodawcy? Ano patrzą na to wszystko i się tylko tajemniczo uśmiechają, bo w ciągu ostatniego stulecia znacznie rozszerzyli i zagęścili swoje sieci. Były przecież już uniwersytety ludowe, katolickie, ekonomiczne, a nawet uniwersytety trzeciego wieku. Mysz się nie prześliźnie.
              Jak to pięknie ujęła kiedyś nasza Pantera – istny szał ciał...

          A publika łyka coraz bardziej uniwersyteckie Ewy z plaż, przy których plaże naturystów, to klasyka do której za jakiś czas będziemy chyba sobie niewinnie wzdychać.

Eugeniusz Markowski. Adam i Ewa. Cena wylicytowana 32 000 złotych.

	betacool
	23 października 2017 18:05