makulektura.pl

 

Makulektura nr 9 cz. 1.

 

O skuteczności socjalistycznych szkoleń…czy polski tłum może być skuteczniejszy niż carscy żandarmi?

 

Jan Kwapiński. Moje wspomnienia 1904-1939.

 

 

Na portalu „Lewicowo.pl” można znaleźć o Kwapińskim takie zdanie:

Sławę, choć pośmiertną przyniósł mu bardzo szczególny pamiętnik „Moje wspomnienia. 1904-1939”, wydany nakładem Księgarni Polskiej w Paryżu w 1965, gdzie zawarł niepowtarzalne relacje z wydarzeń, w których uczestniczył.

 

Jedno niezbyt długie zdanie, a w głowie świta mi cała lista pytań:

- Czy Kwapiński (właśc. Piotr Edmund Chałupka) rzeczywiście zdobył tą książką sławę?.

- Czy jego relacje z wydarzeń są niepowtarzalne?

- Czy ktoś tę sławną książkę dzisiaj zna?

- Czy sławne książki można dziś łatwo zdobyć i dlaczego sławne polskie książki były wydawane w Paryżu?

Zanim zaczniemy odpowiadać na te wszystkie pytania, warto przypomnieć sobie fragment z coryllusowej książki „Socjalizm i śmierć”. Chodzi mi o otwarte pytanie dotyczące biografii jednego z bohaterów tego tomu – Wincentego Jastrzębskiego, pytanie zadane przez autora, które nieco skrócone i zmodyfikowane brzmi mniej więcej tak:

- Jak to możliwe, że jeden człowiek potrafił robić karierę w bolszewickiej Rosji, potem piastować ministerialne funkcje w sanacyjnych rządach, by po okupacyjnej życiorysowej przerwie spędzonej we Francji, wrócić do kraju i zasiadać w ministerstwach bierutowskiej Polski i dostawać komunistyczne odznaczenia?

Warto zapamiętać to pytanie...

O panu Wincentym Jastrzębskim jeszcze tu kiedyś sobie poważnie porozmawiamy, ale teraz wróćmy do biografii Kwapińskiego. Ona tak naprawdę zaczyna się od krakowskiej szkoły instruktorów Organizacji Bojowej, w której nasz bohater szkoli się 1905 roku między innymi wraz z Piłsudskim i Arciszewskim („który wtedy wydostał się z więzienia pruskiego”).

Cóż obejmowało to szkolenie?

Ano naukę posługiwania się bronią, rzucania bomb i pocisków, partyzanckich sposobów radzenia sobie z kozakami, w stylu rozrzucania na bruku gwoździ lub rozciągania w poprzek drogi drutu. Naukę musztry i anatomii (na wypadek konieczności oparzenia ran) i przecinania drutów telegraficznych (to ponoć wychodziło na treningach świetnie, zdecydowanie gorzej szło opanowywanie topografii).

Szkolenie obejmowało także lekturę wielu socjalistycznych lektur. Nie obejmowało sztuki oratorskiej, ale uczniowie byli zdolni więc:

„Na zakończenie szkolenia „Ziuk” wygłosił płomienną mowę do nas, w barwnym świetle odmalował przed nami niewolę polityczną i społeczną klasy pracującej, wzywając do walki o wyzwolenie kraju i klasy robotniczej (…)”.

Kwapiński stwierdza, że trening był intensywny i krótki. Domyślamy się, że krótki, dlatego iż ówczesna rzeczywistość była wręcz spragniona przenoszenia bojowej teorii w wymiar czysto praktyczny.

Opowiada nam o tym jeden z pierwszych rozdziałów wspomnień: „Akcja bojowa pod Rogowem. Pierwsza bitwa z Moskalami po powstaniu 1863 r.”

 

„Było to w r.1906 w Łodzi.(…) Punktualnie o 10-tej rano zjawił się tow. Grzegorz (Montwiłł).

- Towarzysze! – zwrócił się do nas – Sytuacja obecna jest nadzwyczaj ciężka: partia boryka się z trudnościami materialnymi i rozterkami wewnętrznymi.(…) My, organizacja bojowa, musimy dowieść oficjalnym kierownikom partii, że rewolucjonistom nie wolno gnuśnieć(…). Przypomnieć musimy im również, że należy przygotować masy robotnicze do ostatecznej walki o niepodległość i socjalizm.

Gdy Montwił skończył, dziwny smutek rozlał się po dobrej twarzy tego bohatera proletariatu. Gdy po chwili otworzył mapę otoczyliśmy go kołem, a on przedstawił nam swój plan(…)”.

 

Jak się wkrótce okaże, ten plan genialny nie był. Pierwsza wersja zakładała, że zamachowcy pomaszerują do Rogowa nocą. Maszerowali godzinami. Jak dotarli na miejsce, wszystkich bolały nogi i byli głodni, ale rozkaz do śniadania nie padł, a rozpoznanie wykazało nasilenie ruchu wojsk na stacji w Rogowie i trzeba było wracać. „Forsowny odwrót prędko odbił się na bojowcach, zaczęły się sarkania i domaganie odpoczynku. Jednak mimo szalonego zmęczenia szliśmy bez przerwy około dwóch godzin. Wreszcie ujrzeliśmy okryty mgłą staw.(…) Furaż w postaci szynki i czarnego chleba znajdował się pod okiem Grzegorza (…). Wbrew zwyczajowi kazał bojowcom rozlać po dwa naparstki koniaku. Nasze zuchy sprzątnęły strawę i chciało im się pić. Woda w stawie była okropna, ale bojowcy nie zwracali na to uwagi. (…) Zmęczeni w porwanych butach, wróciliśmy do Łodzi koło 6-tej rano. Nastrój wśród bojowców był okropny”.

Żeby podnieść morale wśród bojowców, kolejne podejście do napadu na pociąg w Rogowie odbyło się kosztem nieco słabszej konspiracji, ale za to dużo większej wygody. Bojowcy dojechali do Rogowa koleją.

„Zdziwieni pasażerowie, a jeszcze bardziej żandarmi, nie mogli zrozumieć, skąd na małej stacji znalazło się nagle tylu młodych pasażerów”.

Kwapiński twierdzi, że akcja zakończyła się bez strat własnych rabunkiem 50 tysięcy rubli. Potem odśpiewano na peronie „Warszawiankę”. Bojowcy ukrywając się po polach i lasach wracali piechotą, a Grzegorz, wraz z trzema innymi towarzyszami „zabrał jakiemuś obszarnikowi bryczkę, umieścił na niej pieniądze i pojechał w innym kierunku”. W pierwszych depeszach „Kurier Warszawski” podawał wiadomość, jakoby sprawcy zdobyli milionową sumę, co jak twierdzi Kwapiński niestety mijało się z prawdą...

 

Jedna z kolejnych opisywaanych przez Kwapińskiego akcji, to napad na urząd gminny w Wadowicach. Bojowcy zabrali czyste książeczki paszportowe. Przy otwieraniu kasy „wezwali” dwóch świadków, by ci potwierdzili, że nie zabierają z sejfu pieniędzy należących do gminy. Mało tego Kwapiński pisze niebieskim ołówkiem pokwitowanie w imieniu organizacji bojowej P.P.S.!

Nieco później pieniądze rabują bojowcy ze sklepu monopolu wódczanego, gdzie przy okazji niszczą portrety cara i „pewną ilość wódki”.

„Zaledwie zdążyliśmy przejść około 300 metrów, gdy usłyszeliśmy alarm w całym miasteczku. Co żyło ruszyło za nami. Z dzwonnicy kościelnej rozległ się dzwon na trwogę. Pościgiem kierowali policjanci i jakiś miejscowy sklepikarz Żyd, który wziął nas za zwykłych bandytów, jak zresztą i wszyscy mieszkańcy (…)”.

Cóż niestety szef akcji chyba nie uwzględnił, że nie zawsze (tak jak pod Rogowem) w okolicy znajdzie się jakaś „obszarnicza bryczka”. No i w tych arcy niesprzyjających warunkach nie można było szybko się oddalić ze zrabowaną kasą. Kwapiński zaczął błyskawicznie analizować sytuację:

„Mogłem co prawda z punktu, bez żadnych skrupułów, strzelać w tłum, ale nie mogło mi przejść przez gardło przejść polecenie strzelania do głupich i obałamuconych ludzi(…).

Nasz bohater postanowił, że zbierze wszystkie naboje i będzie osłaniał ucieczkę pozostałych sześciu bojowców.

„ Dopóki miałem naboje, było wszystko w porządku, ale nabojów tych coraz mniej było w moim posiadaniu. W pewnym momencie wyjąłem magazyn: zobaczyłem, że pozostały jeszcze 3 naboje. Postanowiłem żywcem nie oddać się. Ostatnia kula dla mnie. Traf chciał, że dwie ostatnie kule miały jakiś defekt, bo kapiszony wystrzeliły, ale naboje nie eksplodowały. Po wystrzeleniu ostatniego pocisku, stanąłem pod jakimś drzewem, trzymając w ręku browning, szykując się do obrony. Gdy tłum stanął o parę kroków przede mną, próbowałem do niego przemówić.

Niestety! Policjanci zbliżają się do mnie. Nagle z boku ktoś uderzył mnie jakimś grubym kijem, syknąłem z bólu – patrzę – a to ów sklepikarz. W okamgnieniu podskoczyłem do niego, wymierzając mu lufą browninga uderzenie pomiędzy oczy. Krew zalała mu twarz. Zanim zdążyłem odwrócić się, byłem już schwytany (…)”.

 

Myślę, że pewne niekonsekwencje w tej narracji wynikają z ogromnego stresu. Nasz bohater chce się zabić, ale nie potrafi policzyć do trzech, chce umierać, ale ostatni pocisk wystrzeliwuje w powietrze. Potem wciąż taki trochę od niechcenia żywy próbuje przemówić do tłumu. Niestety polski tłum przywołany przez kościelny dzwon i wiedziony przez policjantów i żydowskiego sklepikarza, to przecież obałamucona ciemna tłuszcza. To kiepskie audytorium nie potrafiło przecież odróżnić bandyty od bojowca, choć w urzędzie było dwóch świadków i pokwitowanie pisane niebieskim ołówkiem…

Kto wie może szef bojowców nie wziął pod uwagę tego, że tłum nie słuchał, bo był ogłuszony wystrzałami kapiszonów…

 

Ostateczny bilans tej akcji był niestety dużo gorszy niż pod Rogowem. Polski tłum okazał się skuteczniejszy niż rosyjscy żandarmi, a nasz bohater wbrew swym pierwotnym założeniem został żywy, a nie martwy, ale jeszcze nie wiedział, że i tak zostanie skazany na śmierć...

Nie wiedział też jeszcze, że wyrok śmierci nie zostanie wykonany, jak i kilka innych dużo później wydanych skazujących go wyroków, choć będą one zapadać przed bardzo różnymi sądami.

Nie wiedział również, że prosty bojowiec może zostać posłem, prezydentem dużego miasta, ministrem w rządzie.

No i nie wiedział, że napisze wspomnienia, które zostaną wydane w Paryżu i przyniosą mu sławę…

 

Ale o tym wszystkim w kolejnym odcinku pod tytułem:

 

„Ile można napisać, gdy się za dużo wie?…czyli zezowate szczęście”.

 

---

tagi: kwapiński 

	betacool
	12 lipca 2017 02:11

15     1451    6 zaloguj sie by polubić