Niedzielne cudka z Beta-ogródka

Zatrute kwiaty, czyli „Kunst macht frei”

Krakowski panel dotyczący Irlandii był okazją do spotkania z kilkoma osobami aktywnymi na tym blogowisku. Jedną z nich był Parasol, który w pewnym momencie stwierdził, że cieszy się, że już wiosna blisko, bo wyjdę wtedy do ogródka, jakieś cudka w nim zauważę i potem o nich napiszę, a on w niedzielny dzionek siądzie sobie po mszy do lektury. Przyznam, że zrobiło mi się miło, że ktoś o tym cyklu jeszcze pamięta. Przy okazji zrobiło mi się przykro, że zupełnie go zaniedbałem – to znaczy ten cykl, ale chyba trochę także ogródek.

O tym, że nie powinienem tego robić, przekonałem się na Wigilię Bożego Narodzenia. Pod choinką znalazłem prezent od moich dzieci. To był kalendarz, którego kolejne strony zdobią nasze rodzinne zdjęcia i cytaty z niektórych moich wpisów. Jak się domyślacie prawie wszystkie pochodziły z wpisów o ogródku, a nie o grzebaniu w starych książkach. Gdybym napisał, że tylko nieco się wzruszyłem, to niecnie bym skłamał.

Przynaglony opisanymi powyżej okolicznościami wyszedłem do ogródka i efekt tego krótkiego spacerku widzicie na zdjęciu. Te kwiaty to ciemierniki. Rosną sobie niepozornie i tylko się zielenią, gdy wszystko kwitnie. Za to one, na przekór zmrożonej glebie, minusowym temperaturom, śniegowi zakwitają w środku zimy, zaprzeczając tym faktem wszelkim ludzkim przewidywaniom i udowadniając, że różne rzeczy, które uważamy za niemożliwe, jednak się zdarzają. Warto zdawać sobie jednak sprawę, że ten nieoczekiwany wysyp wrażeń wzrokowych zawdzięczamy trującej miksturze, która przepełniając ich wnętrze, prowadzi do niezwykłej odporności na wielce niesprzyjające czynniki zewnętrzne.

Wspominając o rzeczach teoretycznie prawie niemożliwych (tak jak kwitnienie kwiatów zimą), muszę wspomnieć o pewnym szczególnym wydarzeniu. Otóż ostatni tydzień stycznia obfituje w mojej rodzince w urodzinowy szczyt. Ten szczyt miał finał w postaci obiadu w restauracji. Ta restauracja mieści się niedaleko Muzeum Sztuki Współczesnej zwanym MOCAK i w ten nieoczekiwany sposób zostałem nakłoniony do połączenia konsumpcji czysto kulinarnej z podjęciem próby rozgryzienia współczesnej sztuki.

Szczerze przyznam, że choć restauracyjne doznania były różnorodne i obfite (moja rodzina uwielbia zabawę w wędrujące talerze i smaki), to jednak ilość wrażeń dostarczonych przez sztukę współczesną, była jeszcze większa.

Wiele z prezentowanych tam wystaw zasługuje na osobne wpisy, ale ja zajmę się póki co jedną z nich – tą, która skłoniła mnie do konfrontacji z największą ilością trudnych pytań.

Jakie to pytania?

Oto parę z nich:

Czy w Polsce byłoby możliwe wystawienie pracy artysty, który robi kolaż i na zdjęciu ofiar wojennej masakry umieszcza gołą wypiętą pupę?

Czy w Polsce byłoby możliwe wystawienie pracy artysty, który zdjęcie więźniów obozu koncentracyjnego otacza wianuszkiem frywolnych kobiecych fotek epatujących przeróżnymi częściami gołego ciała?

Czy osobę, która by na taki artystyczny wyczyn się porwała nie powinna spaść fala potężnej krytyki i wzburzenia?

Wydaje się Wam, że dziwne pytania sobie zadałem, a może nawet absurdalne. Wydaje się Wam, że zadawanie takich pytań zakrawa na bluźnierstwo… No to się Wam tylko wydaje.

Oczywiste, zdawałoby się, odpowiedzi na te pytania, zupełnie nie zgadzają się bowiem z rzeczywistością, która w przestrzeni MOCAKU wyglądała do niedawna zupełnie inaczej (do niedawna, bowiem wystawy, której zwiedzanie rozpoczynało się od przejścia obok napisu „Kunst macht frei” już tam nie ma).

 

https://borislurieart.org/Boris_Lurie/artworks?page=1

 

Któż mógł się odważyć na taką brawurę zapytacie? Odpowiedź na to pytanie może być jedynie słuszna. Owym artystą mógł być tyko Żyd, ale też nie taki pierwszy lepszy, bo mógł to być tylko Żyd, który przeżył Holokaust.

Boris Lurie, o którym tu mowa urodził się w 1924 r. W zamożnej rodzinie w Leningradzie i dorastał w Rydze. Wraz z ojcem przeżył obozy koncentracyjne Stutthof i Buchenwald, a jego matka, babcia, młodsza siostra i miłość jego młodości zostali zamordowani w 1941 roku w masowym mordzie w Rumbuli. Te doświadczenia pozostawiły trwały ślad w życiu i sztuce Lurie. Po wyzwoleniu obozu Lourie pracował rok dla kontrwywiadu amerykańskiego, a w 1946 r. wyemigrował z ojcem do Nowego Jorku. Tam, pod koniec lat 50., wraz z grupą przyjaciół artysty założył ruch NO! Art. Dziś jest uważany za jednego z głównych jego przedstawicieli.

To pomieszanie nagości z obrazami kaźni, z obrazów Luriego ma ponoć swoje wytłumaczenie. Tak pisze o tym Magdalena Szumiec:

„Pijani zwyrodnialcy kazali przerażonym Żydówkom rozebrać się do naga nieopodal dołu, do którego spaść miały ich ciała. Gdyby upokorzeń było mało, niektóre z nich wyciągano z tłumu, gwałcono i bito. Lurie nigdy się z tego nie otrząsnął. Swój pokój w Nowym Jorku, gdzie tworzył, pomalował na czarno, a tkwiące w nim emocje przerzucił na dzieła sztuki, kontrowersyjne, ale też niejednoznaczne, wymagające skupienia. O tym że nawiązują do Holocaustu świadczą powtarzające się na nich żółte gwiazdy Dawida i dwie krzyczące litery „No”.

Wyobraźcie sobie co by było, gdyby te dwie litery tak nie krzyczały…

Podobno kontrowersyjne prace Luriego irytowały krytyków i kuratorów, więc jako artysta klepał on biedę i żył bez grosza.

Los się jednak do niego uśmiechnął… Podobno mieszkając w tym na czarno wymalowanym pokoju i targany koszmarami przeszłości, Lurie kupował akcje i nieruchomości i w ten sposób zgromadził 80 milionów dolarów. W 2009 roku powstała Fundacja Boris Lourie Art i od tej pory jego sztuka zaczęła pochód przez galerie świata i maszerując przez Londyn, Berlin dotarła także do Krakowa i do mnie. I ja się teraz zastanawiam, nad treścią i formą takiego upamiętnienia. Czy nasza pamięć rzeczywiście potrzebuje takich bodźców i czy ma szansę przetrwać w inny sposób; i czy ten inny sposób można obronić przed tym wspieranym milionami z fundacji?

Czy zasady strzegące pamięci o zmarłych mogą się obronić, czy jest to już tylko kwestia stojących za brakiem zasad pieniędzy? Czy na drodze eskalowania emocji można przekraczać wszystkie granice?

Jednego jestem pewien - ten nieoczekiwany wysyp wrażeń wzrokowych zawdzięczamy trującej miksturze. Ta zabójcza esencja to „sztuka czyniąca wolnym” 

---

tagi: holokaust  ciemierniki  sztuka współczesna  boris lurie  mocak 

	betacool
	17 lutego 2019 13:07

16     1840    9 zaloguj sie by polubić