makulektura.pl

 

Makulektura nr 26

Kanał.

Czy łączenie mórz, może wpływać na podział państw?

 

Maria Żywirska: Ostatnie lata życia króla Stanisława Augusta.

Czas płynie nieubłaganie, a ja w związku z pewnymi podjętymi wcześniej zobowiązaniami musiałem się rozstać ze wspominkami dwudziestowiecznych socjalistów i cofnąć się w czasie do epoki Oświecenia.

Gdybym chciał zżynać to napisałbym, że zrobię to z wdziękiem prestidigitatora, ale że i w mojej łepetynie mogą się zrodzić jakieś koncepty, to postaram się być oryginalny i napiszę, że ja te dwie epoki połączę kopaniem kanału. Tak zrobię! Dwa odległe oceany czasu połączę kopaniem zwykłego wodnego kanału…

Słowo „kanał” nieodparcie kojarzy mi się z filmem Wajdy. Pierwszy raz oglądałem go mając kilka lat. Przyznam, że miałem ogromny problem, żeby pojąć o co w nim chodzi. Młodzi ludzie z bronią, pakują się do śmierdzących tuneli i próbują się gdzieś przedostać. Źli Niemcy (tego się domyślałem, bo choć nie było ich widać, to od czasu do czasu było słychać) lali do tych kanałów różne paskudztwa, wrzucali granaty, a ja się dziwiłem, że ci młodzi ludzie zamiast wyjść i walczyć, uparcie brną przez fekalia i kolejno giną. Na końcu dobrnęli do kraty w tunelu i o ile ja dobrze pamiętam, zapytałem wtedy któregoś z moich rodziców, czy to jest film odcinkowy i czy w kolejnym odcinku oni zaczną podążać w stronę przeciwną, albo zdecydują się żeby z tego kanału wyleźć.

Z tego co pamiętam rodzice nie byli pewni, a ja pozostałem z przeświadczeniem, że normalny film nie może się tak beznadziejnie głupio kończyć. W sumie po latach okazało się, że Wajda doprowadził mnie tam, gdzie chciał, bo właśnie o ukazanie beznadziei chyba mu chodziło.

A teraz spójrzcie sobie na ten oświeceniowy obrazek, na którym widać Ojczyznę schodzącą do grobu. Ten czarny otwór w ziemi kojarzy mi się bardziej z kanałem z filmu Wajdy i z tym, że Ojczyzna będzie brnęła w tej białej sukni w śmierdzącej mazi nie do końca zdając sobie sprawę z tego dokąd podąża, dlaczego się tam znalazła, marząc tylko o jednym - żeby móc się z tego kanału wydostać i żeby na końcu nie było kraty…

Zapytacie, dlaczego moja dzisiejsza narracja jest tak „skanalizowana”, a ja Wam odpowiem, że czytając książkę o ostatnich latach króla Stanisława, na stronie 244 odnalazłem wzmiankę o tym, że król pisząc broszurę pod nazwą „Zdanie o królu polskim” będącą usprawiedliwieniem jego poczynań, wspomniał w niej o „inwestycjach gospodarczych, których był inicjatorem i fundatorem”.

Wylicza kolejno:

„…budowę kanału łączącego Morze Bałtyckie z Czarnym; otoczenie murem obronnym twierdzy kamienieckiej, budowę mennicy dla ochrony polskiego złotego przed zalewem rynków polskich „bąkami berlińskimi”, tzn. fałszywymi talarami pruskimi”.

Król jest także dumny z innych osiągnięć:

„Zbudował ludwisarnię, a na sejmie 1776 r. darował krajowi sto kilkadziesiąt armat i na rzecz wzmocnienia siły zbrojnej „odstąpił dobrowolnie miliona intraty dorocznej.

Przypomina następnie zapoczątkowane przez siebie dzieło wielkiej wagi – wykonanie zbioru map Rzeczpospolitej, nad którymi pracowali polscy kreślarze pod dyrekcją sprowadzonych z Anglii specjalistów…”

Przyznam, że jak czytałem ten fragment, to mając w pamięci teorie Coryllusa o losach terytoriów, przez które przebiegają ważne szlaki handlowe i o próbach prowadzenia podmiotowej polityki monetarnej, odczuwałem spory niepokój. Angielscy kartografowie wzmacniali go już tylko nieznacznie.

Postanowiłem sprawdzić kiedy to polski Sejm podjął decyzję o budowie kanału, a szukając znalazłem obfity materiał, który mnie po prostu zmroził.

Warto przeczytać go w całości:

https://www.zegluga.wroclaw.pl/articles.php?article_id=498

Tym mniej cierpliwym pokrótce streszczę.

Pierwsze podejście pod budowę kanału Morze Czarne – Bałtyk miało miejsce rzeczywiście za czasów króla Stanisława.

Projekt połączenia został uchwalony przez Sejm Polski w roku 1767 (kanał na liniach Dniestru, Bugu, Sanu), ale z powodu szybko następujących po sobie doniosłych przekształceń polityczno-kartograficznych nie został zrealizowany.

Na drugie podejście trzeba było czekać dość długo i zabrało się za nie cesarstwo Austro-Węgier, gdyż kraj który chciał uczynić to jako pierwszy, od ponad stu lat już nie istniał.

„Roboty na kanale Dunaj–Wisła miały być rozpoczęte w 1911 roku, a na kanale Wisła–Dniestr w roku 1913. W październiku 1911 roku rozpisano przetarg na budowę części kanału Odra–Wisła między Kosową a Zelczyną na przestrzeni Zator–Samborek. Uroczyste „wbicie łopaty” odbyło się 27 grudnia 1911 roku w gminie Brzeźnicy (powiat wadowicki)…”

I tej próbie okoliczności popularnie zwane historią nie dały rozwinąć skrzydeł. Cesarstwo rozpadło się jak domek z kart. W miejscu planów, których nie dane było zrealizować cesarstwu, pojawiła się II Rzeczpospolita. No i jakże inaczej. Nasza Ojczyzna wróciła do pomysłu kopania niezrealizowanej w dwóch poprzednich podejściach idei.

Projekt polsko-rumuńskiego kanału wraz z ogromnym centrum logistycznym pod Lwowem został zatwierdzony w 1938 roku, a jego orędownikiem był m. in. Eugeniusz Kwiatkowski.

„Sprawę budowy kanału skonkretyzowano w roku 1939. Podczas rozmów odbytych w dniach 4–6 marca 1939 roku w Warszawie przez ministra Spraw Zagranicznych Rumunii Grigore Gafencu z polskim ministrem Józefem Beckiem uzgodniono m.in., że specjalne zespoły w Polsce i Rumunii opracują szczegóły. Polski zespół powstał od razu i już 21 marca 1939 roku opracowany przez niego projekt kanału Wisła–Dunaj znalazł się w rumuńskim Ministerstwie Spraw Zagranicznych.

Tu jeszcze opis końca tej inwestycji:

https://www.zegluga.wroclaw.pl/news.php?readmore=2703

„Przygotowania do budowy kanału szły pełną parą, zarówno w sferze dyplomatycznej (podpisano porozumienie polsko-rumuńskie), jak i w aspekcie projektowo-badawczym. Budowę przerwała wojna, a wraz z nią zaginęły lub uległy rozproszeniu dokumenty związane z tą inwestycją. Dopiero teraz badacze docierają do rozproszonej dokumentacji, np. do wspomnianego polsko-rumuńskiego porozumienia o budowie kanału czy do projektów technicznych”.

I tym razem się nie udało… To znaczy nie udało się sanacji wykopać kanału, bo państwo rozpadło się równie spektakularnie, jak wcześniejsze potęgi, które się za tę inicjatywę brały.

Mnie się chyba udało, bo nie będąc żadną intelektualną potęgą, kanał łączący epoki króla Stasia i ministra Becka, wytyczyłem prześlicznie.

Nie pozostaje nam chyba nic innego niż przyglądać się temu, czy kolejna próba wbicia łopat w ziemię, będzie miała miejsce i jak tym razem zareagują na nie okoliczności powszechnie zwane historią.

Może być ciekawie, bo idea w 2015 roku znowu ożyła.

„Gotowe są już trzy koncepcje ewentualnego przebiegu szlaku. Międzynarodowe konsorcjum pod kierownictwem Instytutu Morskiego z Gdańska ma opracować najbardziej optymalny scenariusz. – A do końca roku powstanie kompleksowe studium wykonalności z technicznymi, gospodarczymi, środowiskowymi i społecznymi aspektami odtworzenia szlaku – precyzuje Bożena Lisowska, radna sejmiku województwa lubelskiego i członkini międzynarodowej komisji ds. rozwoju szlaku wodnego E-40.

Województwo lubelskie jest głównym partnerem projektu w Polsce. Ale to szlak wodny ważny dla całej Europy Wschodniej. Oprócz Polski, nad odtworzeniem szlaku pracują także Białoruś i Ukraina. Droga wodna łączy Morze Bałtyckie i Czarne, jednak obecnie nie jest wykorzystywana z uwagi na brak żeglowności na odcinku Bugu od Brześcia do Warszawy”.

http://www.dziennikwschodni.pl/lublin/szlak-wodny-polaczy-baltyk-z-morzem-czarnym-lubelskie-partnerem-projektu,n,1000165687.html

To tyle na dziś. Chyba nie pozostaje nam nic innego, niż czujne przyglądanie się okolicznościom. I próba podjęcia odpowiedzi na pytanie, czy wbijając w ziemię łopatę pod budowę kanału nie schodzimy jednocześnie do jakiegoś ciemnego wnętrza i czy będąc dumnymi z wizji i rozmachu nie wyprostujemy zbyt gwałtownie głowy i nie pieprzniemy nią (przez dziwną historyczną klątwę) w sklepienie kanału, o którym kiedyś opowiedział nam film Wajdy…

Tu wspomniana w podtytule książka.

 

http://allegro.pl/m-zywirska-ostatnie-lata-zycia-krola-stanislawa-i7123411436.html

Jeszcze o niej pogadamy, choćby z uwagi na fakt, w jaki sposób sanacja potraktowała zwracane nam przez Sowietów zwłoki króla Stanisława.

P.S. Nie jestem pewien kiedy o tym napiszę, bo w najbliższą sobotę w Akademii Radia Wnet, będę starał się snuć jak najciekawszą opowieść o książce profesora Rewskiego, o Hugonie Kołłątaju i jego „kolekcjach” i chcę się do tego jak najlepiej przygotować.

Z podobnych przyczyn i z powodu demolki jaką urządził mi w ogrodzie kret, cudka z ogródka na razie czekają na bardziej sprzyjające okoliczności.

---

tagi: kanał bałtyk morze czarne wajda ojczyzna 

	betacool
	7 stycznia 2018 17:29

25     2570    10 zaloguj sie by polubić