makulektura z 28 maja 2022 r.

 

 

Ks. Teofil Skalski, Terror i cierpienie, Kościół katolicki na Ukrainie 1900-1932. Wspomnienia, Wydawnictwo bł. Jakuba Strzemię Archidiecezji Lwowskiej, Norbertinum, Lwów 1995, s. 504

 

Jakiś czas temu polskie portale poinformowały za ukraińskimi mediami, o tym, że „z Muzeum Krajoznawczego w Melitopolu, w obwodzie zaporoskim, okupujący to miasto Rosjanie ukradli eksponaty, w tym kolekcję złota Scytów. (…) Według śledczych do kradzieży doszło w kwietniu, a w skradzionej kolekcji eksponatów było m.in. złoto z IV w. p.n.e, odkryte przez archeologów w latach 50. XX wieku”.

Podobno pracownicy muzeum i władze miasta w lutym ukryli eksponaty, ale "kolaboranci" pomogli Rosjanom je odnaleźć i jak się to potocznie mówi, skarb został „zajumany”. Jak podał portal „Reporter”:

„Okupanci znaleźli „usprawiedliwienie” dla napadu na Muzeum Krajoznawcze Melitopol. Szerzą kłamstwa, że ​​rzekomo uratowali wystawione w muzeum scytyjskie złoto przed byłymi pracownikami instytucji. Mówią, że chcieli go wywieźć z kraju ”. – informował sekretarz prasowy Obwodowej Administracji Wojskowej Zaporoża.

Ja powołuję się celowo na ten osobiście mi mało znany portal, bo mam nieodparte wrażenie, że był jednym z nielicznych, który opublikował zdjęcia, które ze zbiorami muzeum w Melitopolu mogą mieć coś wspólnego. Prawie cała reszta naszej medialnej ekstraklasy (ot choćby Wyborcza), epatowała fotografiami wielkich złotych scytyjskich arcydzieł, których to miasto (mniejsze od naszego Olsztyna) zapewne nigdy w swoim krajoznawczym muzeum na oczy nie widziało. Wniosek stąd płynie taki, że dużym portalom wcale nie zależy na porządnym dokumentowaniu, tego co faktycznie zaginęło, ale na pozłacanej „ekScytacji”.

I w ten oto w ten mało wyszukany sposób zahaczyliśmy o Scytów, którzy w bardzo nieoczywisty sposób, ale jednak, w tytule notki zaistnieli. Wikipedia opowiada o tym pradawnym plemieniu bardzo malowniczo:

„Byli ludem wyjątkowo wojowniczym. (…) Wypijali krew pierwszego zabitego wroga, także wszelkie przymierza zatwierdzali wypiciem krwi. Ze skóry i skalpów robili kołczany, rękawiczki i odzież. (…). Według Herodota podczas uczt używali do wznoszenia toastów czaszek zabitych przez siebie wrogów, czasami oprawionych w złoto. Do wspólnej uczty byli dopuszczani tylko ci spośród mężczyzn, którzy posiadali taki puchar sporządzony z czaszki własnoręcznie zabitego wroga".

Przy okazji warto się przyjrzeć na jakich terytoriach obowiązywały toasty wznoszone z kościano-białej porcelany.

źródło: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ad/Scythia-Parthia_100_BC.png/450px-Scythia-Parthia_100_BC.png

Ja na Scytów zwróciłem swą uwagę z nieco innego powodu. Otóż w jednym ze swoich publikowanych w internecie wystąpień, apelował o to profesor Andrzej Nowak. Chodziło mu jednak nie tyle o historyczne, krwiste ekscytacje, lecz o poemat autorstwa Aleksandra Błoka p.t. „Scytowie”. Jest to utwór dość długi, jednak z racji tego, że w Szkole Nawigatorów obcujemy z poezją niezbyt często, pozwolę go zaprezentować Wam w całości.

S C Y T O W I E  (źródło: https://www.facebook.com/Talarek.An/posts/905627512827995/)

Aleksander Błok, przełożył K. A. Jaworski

 

Miliony was. Nas — niezliczony rój.

Spróbujcież tylko walczyć z nami!

My — Scytów ród. Osmalił Azji znój

nam twarz z skrzącymi się oczami.

 

Powolny wiek wasz dla nas biczem trząsł.

My niewolniczej wierni doli,

jak tarcza staliśmy wśród wrogich ras

Europy i Mongolii!

 

Stulecia długie stary młot wasz kuł

i głuszył grzmiący huk lawiny;

i tylko baśnią w waszych snach się snuł

Lizbony upiór i Messyny!

 

Przez setki lat patrzyliście na wschód

niesyci z skarbów nas wywłaszczyć

i szydząc wciąż, czekaliście, gdy głód

wasz zaspokoją armat paszcze!

 

Lecz bliska chwila. Rośnie nędza lat

i każdy dzień wciąż krzywdy mnoży.

Nadejdzie czas, gdy zniknie nawet ślad

po waszych rojnych miastach może.

 

O, stary świecie! Spłacasz życiu dań

i słodka męka tobą, włada.

Zatrzymaj się, jak mądry Edyp stań

przed sfinksem, co zagadkę zada.

 

Bo Rosja — sfinks. Czy ssie ją smutku wąż,

czy spływa śmiechem, czy krwią broczy

i z nienawiścią i z miłością wciąż

wpatrzone w ciebie są jej oczy.

 

Bo kochać tak, jak kocha nasza krew,

nikt z was się dawno nie ośmiela!

Nie wiecie wy, jak brzmi miłości śpiew —

tej, która pali i spopiela!

 

Kochamy wszystko — jak żar zimnych liczb,

tak i natchnienia dar proroczy.

Zarówno płonie nam galijski znicz,

jak i germański geniusz mroczny...

 

I bliski nam paryskich ulic żar,

weneckich mostów mrok ponury,

i wonnych gajów cytrynowych czar,

i tumu kolońskiego mury.

 

Kochamy ciało, żywą ludzką twarz

i ciała barwę, smak i zapach...

Czyż będziem winni, kiedy szkielet wasz

zachrzęści w naszych ciężkich łapach ?

 

Przywykliśmy, chwytając grzywy włos,

ogierom rączym w biegu sprostać,

przetrącać koniom pacierzowy stos

i niewolnice biczem chłostać...

 

Więc chodźcie do nas! Od wojennych burz

w pokoju idźcie świętą ciszę!

Dopóki jeszcze czas, do pochwy nóż!

Będziemy braćmi, towarzysze!

 

A jeśli nie, — wypadków inny bieg,

nas również stać na wiarołomstwo.

Przekleństwem będzie was przez długi wiek

wciąż ścigać chore, złe potomstwo.

 

Szeroko w dal przez puszcze i przez step

przed Europą urodziwą

rozstąpim się i zobaczycie wnet

Azjatów paszczę chciwą!

 

Więc śpieszcie wszyscy na uralski front,

już wolny plac, gdzie wnet zatańczą

stalowych maszyn huk i dymu swąd

z mongolskich dzikich hord szarańczą.

 

Lecz nie będziemy już wam tarczą, nie!

Do boju nie przystąpim sami.

Popatrzym, jak śmiertelna walka wre,

wąskimi swymi źrenicami.

 

Nie ruszym z miejsca, kiedy Hunnów dzicz

stolice spali, krzyż znieważy

i gdy plądrując będzie głośno wyć,

i mięso białych braci smażyć.

 

Ostatni raz — o, stary świecie, już

na bratnią ucztę pracy, zgody,

ostatni raz na ucztę bratnich dusz

brzmi alarm barbarzyńskiej ody.

Jak widzimy, Aleksander Błok był podczas procesu twórczego, wyraźnie podekScytowany, a jego poetycka wyobraźnia twórczo rozwijała krwiste opowieści o barbarzyńskim plemieniu. Pełno tu trzeszczących kości, krwi, smażonego mięsa białych braci, biczowanych niewolnic, palenia stolic i znieważania krzyża. Z tym, że nie wszystkie te brutalne atrakcje, Błok przypisał Scytom. Co prawda ta właśnie grupa etniczna, miała jego zdaniem, poematyczną skłonność do tego, by: „przetrącać koniom pacierzowy stos i niewolnice biczem chłostać”. Inny tłumacz przełożył ten fragment nie mniej dramatycznie: „grzbiet łamać źrebcom, gdy taraszą błoń, i krnąbrne korzyć niewolnice”). Ale to w sumie tyle. Reszta bestialskich bezeceństw przypadła bowiem zdaniem poety Hunom, czy Mongołom, od których Scytowie, niczym tarcza, oddzielali ludy starej Europy. Błok twierdził jednak, że był to układ (a co tam - pojedziemy Bartosiakiem), kinetyczny aczkolwiek głęboko asymetryczny, zalatujący niewolnictwem i wywłaszczaniem ze skarbów i że Najwyższy Czas, by te relacje zmienić. Albo się więc stara Europa do Scytów przyłączy, albo barbaria (przy biernej postawie Scytów) postawi na niej tak zwany krzyżyk „w kościoły gnając konie wśród łun” (to także cytat z alternatywnego tłumaczenia).

Owe nieco zalatujące szantażem, targi rosyjskiego sfinksa ze starym światem, Błok wyobrażał sobie w ten sposób, że wojowniczo nastawiona rosyjska młoda inteligencja chwyci za lejce rewolucyjnego proletariatu a to, gdzie na owym narowistym rumaku zajedzie i kogo zgniecie, zależeć trochę będzie od postawy kunktatorskich Jewriejców. Z tego poetyzowania wyklarował się nawet pewien intelektualny ferment, który uderzył do głów większej ilości młodych zapaleńców, których nazwano potem ruchem scytiańskim. Jednym z jego przedstawicieli był także Siergiej Jesienin, który podróżując po Europie w 1925 r. pisał tak:

„Niemcy? [...] życie jest u nas, a nie tutaj. Tu rzeczywiście następuje powolny smutny zmierzch (…). Jeśli nawet jesteśmy Azjatami, jeśli nawet od nas czuć i drapiemy się w tyłek, nie zwracając uwagi na otoczenie, to i tak nie śmierdzimy tak trupio, jak śmierdzą wewnątrz oni. Żadnej rewolucji tu nie będzie. Wszystko znalazło się w impasie. Uratuje ich i przebuduje jedynie najście takich barbarzyńców jak my. Potrzebna jest wyprawa na Europę".

Jak sami widzimy, ten z kolei twórca przełożył scytyjską poezję na prozę, w której nie tyle już mowa o ujeżdżaniu rumaków i niewolnic, co o smrodzie i tyłku, którego woń i tak jest znośniejsza od trupiej Europy. Z tym życiem lokowanym w Rosji, „a nie tutaj” to jednak Siergiej Jesienin bardzo się pomylił.

Atmosfera w stolicy rewolucji okazała się dla dwóch wspomnianych tu "scytów", zabójcza. Błok po napisaniu programowego poematu stracił twórczą wenę, rozczarował się do co do charakteru rewolucji, która zanadto ograniczyła jego artystyczną wolność, zachorował, poprosił o zgodę na wyjazd do Finlandii, ale politbiuro odmówiło i artysta nie przeżył.

W znacznie bardziej dramatycznych i niejednoznacznych okolicznościach żegnał się z życiem Jesienin. Oficjalny raport policyjny z grudnia 1925 roku mówił o powieszeniu się na rurze grzewczej, ale nie tłumaczył skąd się wzięły rany na jego rękach i siniak pod okiem. Wkrótce po jego śmierci rozpowszechniły się pogłoski wskazujące na pomoc „samobójcy”, który dopiero pracował nad tym, by otrzymać miano seryjnego. Plotki głosiły, że trumna Jesienina została zalana betonem w celu uniemożliwienia ewentualnej sekcji zwłok w przyszłości. Trudno odmówić Jesieninowi tego, że czerpał życie pełnymi flaszkami i że jednocześnie działał zniewalająco (jak klasyczny Scyt) na kolejne kobiety, bowiem w swym 30 letnim życiu zdążył zawrzeć aż cztery małżeństwa, w tym te najbardziej znane – z tancerką Isadorą Duncan i Sofią Tołstoj – wnuczką Lwa Tołstoja.

Skoro już o tytułowym Lwie mowa, to proponuję byśmy sięgnęli do wspomnień kogoś, kto o jego twórczość zahaczył i to w bardzo krytycznym kontekście. Mówię tu o księdzu Teofilu Skalskim. Jest to postać, o której podczas toczącej się wojny, chyba jeszcze nikt nie wspomniał. Szkoda, bowiem jego życie i posługa związane były z Ukrainą, Kijowem, a wiele opisywanych przez niego zdarzeń miało miejsce prawie dokładnie sto lat temu. Oczywiście trudno o świętowanie większości przedstawianych przez niego zdarzeń. Te jego obszerne zapiski wypadałoby raczej nazwać "wieczną przestrogą":

„W pierwszych momentach rewolucji w Petersburgu, zdaje się, że tą są słowa sławiącego się wówczas rewolucjonisty, z zawodu dziennikarza, Żyda Stiekłowa, że kiedy rewolucjonistów, przeważnie fabrycznych robotników, zebranych było w okolicach Smolnego najwyżej 16 tysięcy, to samych oficerów i podoficerów w Petersburgu znajdowało się w tym momencie około 200 tysięcy, no niech o połowę mniej, niech nawet o dwie trzecie mniej, a jednak oni nie wytoczyli armat i nie sformowali szeregu bagnetów przeciw tym, co ich parę tygodni potem wprost wyrzynali, jak baranów w rzeźni. Jakaś psychoza władała narodem rosyjskim: Nie sprotiwiatsia złu Tołstoja kierowała umysłowi większości. Zahipnotyzowani prasą i propagandą żydowską, byli widzami klęski swojej ojczyzny, do odpornego czynu ludzi brakło! Ustąpienie cara, klęski na froncie zachodnim były tym obuchem, którym rzeźnik wali w łeb bydlę, by potem łatwiej nóż mu wsadzić w serce. Rewolucjoniści z narodem rosyjskim uporali się względnie łatwo. Po pierwszym oszołomieniu zjawił się wprawdzie Korniłow, Judienicz, Wrangel, Dienikin, Kołczak, pewną hekatombę krwi pobudzili oni do wylania, ale nie wskórali niczego, rozkład duchowy w ich formacjach był tak wielki, że oficerowie w kieliszku i kokainie topili swoją rozpacz, a prosty żołnierz był już w anestezji od wchłoniętych haseł komunistycznych, jak od ogromnej dozy odurzającej narkozy. I dlatego nie dziwić się, że i takie wojsko sowieckie do Kijowa wkraczać mogło z dumną pozą zwycięzców (…). Zrozumieliśmy i odczuliśmy od razu, że straszna czerń zalewa ulice, gmachy i domy prywatne. Od domu do domu przeleciała wieść, że mołojcy z tych pułków w pewien wieczór poczęli czynić „rewizje”. W ślad za rewidującymi szły ładowne wozy, na które zwalali wszystko, co się im w mieszkaniach ludzkich podobało (…). Znikały więc srebra, obrusy, naczynia, wszelka odzież męska i kobieca, znaleziona gotówka, szczególniej w złocie i srebrze, swoimi banknotami pomiatali, przenosili ponad nie papiery wartościowe i obligacje carskie, niszczyli portrety carskie i fotografie rodzinne oficerskie. Najłapczywszymi byli na zegarki, szczególniej kieszonkowe; ci, co przewidywali może, że zostaną komisarzami, rzucali się na skórkowe portfele i teki”. (s.133-134).

To co warto z powyższego fragmentu zachować w pamięci, to owa zbiorowa hipnoza, którą ksiądz Teofil łączy z prozą Tołstoja, która podziałała niczym zgubiony róg Jaśka z „Wesela”. Koniec przytoczonego fragmentu opowiada o bandyckiej jumie niesionej przez „straszną czerń”. Oczywiście był to dopiero początek grabieży, która miała bardzo wiele odsłon. Jeden ze sposobów przypomina mi modus operandi polskich oświeceniowych rewolucjonistów – Kołłątaja i Czackiego, którzy rzucili się na zbiory i archiwa skasowanego zakonu jezuitów:

„Plagą kościołów w tych czasach okazywali się i niektórzy Rosjanie o wykształceniu archeologicznym. Ci, dla ochronienia swojej skóry podsuwali bolszewikom myśli stwarzania urzędów konserwacji i zbiornic rzeczy muzealnych, robili więc z siebie urzędników i usiłowali wykazać czymś swą użyteczność. Czy i dla swoich cerkwi byli oni prawdziwymi sępami porywającymi wszystko, co w zakresie archeologii, artyzmu lub z archiwalnych względów wydawało się cennym – nie wiem, ale wiem, że niby to dla okazania swej bezstronności zaczynali od kościołów. Taki jegomość zwykle oświadczał, że szanuje wszystkie przekonania religijne, że jest bardzo daleki od bolszewizmu, ale właśnie dla uchronienia rzeczy zabytkowych kościelnych, on proponuje, a swoją propozycję podpiera nakazem sowieckim, aby jemu doręczyć i pozwolić mu wniknąć w skarbce i archiwa kościelne. Po trzysta , czterysta lat z pietyzmem należnym przechowywały zakrystie naszych kościołów i nawet carat nam tego nie wydzierał, a tu ci szperacze usiłują to zabrać. Gdzie przy kościele nie ma księdza, tam łatwo wyprowadzą w pole lub zastraszą Syndykat kościelny i już rzeczy na zawsze z naszych kościołów zginęły. A czy znajdą się one w rejestrach muzeów i jakich to rzecz problematyczna, bo ci panowie , to doświadczeni znawcy i sami osobiście na takie rzeczy bardzo łasi. A wiadomo, jak przed kategorią takich znawców i kolekcjonistów, i w czasach najspokojniejszych trzeba kościoły nasze ochraniać. Mieliśmy więc utrapienie prawdziwe z ukrywaniem pamiątkowych i zabytkowych, i artystycznych rzeczy. A ileż trzeba było przemyślności, aby tych panów wyprowadzić z kwitkiem i samemu nie narazić się, i kościół przed tym kulturalnym rabunkiem uchronić!”. (s.154)

Czytając niektóre fragmenty wspomnień księdza Skalskiego miałem nieodparte wrażenie, że współczesna moskiewska grabieżcza profesja pogrążona jest w prymitywistycznym kryzysie. Ta sprzed stu lat opierała się bowiem w swym masowym wydaniu o bardzo dokładnie rozpisane i finezyjne scenariusze:

„Wychodzi rozkaz, że wszyscy, posiadający jakieś wkłady, bieżące rachunki i depozyty w bankach państwowych, czy prywatnych, według alfabetu, w określonych dniach muszą stan swego posiadania zadeklarować. A kto tego nie zrobi, ten czemś tam odpowiada i traci prawo do swoich pieniędzy. A więc na złamanie karku wszyscy śpieszą z wykonaniem tego rozporządzenia. (…) Za parę dni rejestracja się skończyła, a natomiast wyszedł dekret głoszący, że stosownie do znanego już Sowietom naszego stanu posiadania, opartego na naszych własnych deklaracjach, każdego z nas obowiązuje kontrybucja w takim to a takim procencie w stosunku do kwoty zadeklarowanej. Kontrybucja ta nie może być uiszczona a conto wkładów, na przykład czekami, lecz musi być wprost z kieszeni wypłacona gotówką. Fantują się więc ludzie jak mogą, kontrybucję wnoszą, a Sowiety ani myślały sprawdzać list naszych deklaracji, ani też rachunków w naszych bankach i oszczędnościowych kasach nie salwowały. Przepadło wszystko do ostatniego grosza. A tym trykiem z zapisywaniem deklaracji, tylko nas w pole wyprowadzili, bo każdy sumiennie swoje procenta od stanu posiadania wniósł, bojąc się, że może sprawdzą i przypomną moją deklarację i kulkę w łeb puszczą”. (s.142-143)

Jak widzimy, dorośli z racji tego, że Sowieci dopiero rozpoczynali swoją kreatywną łupieżczą działalność, dawali się na takie przekręty nabierać. Każdy krok stawiany na drodze współpracy z ówczesnym systemem, powodował coraz bardziej dotkliwe konsekwencje. Na końcu człowiek cieszył się z tego, że stracił gotówkę, ale ocalił życie. Ksiądz Skalski poczynił pewne ciekawe spostrzeżenie. O ile dorośli żyli jeszcze w świecie konwencjonalnych złudzeń. O tyle dzieci potrafiły na poziomie werbalnym i mentalnym, radzić sobie w sposób dużo bardziej racjonalny:

„W Czernickiej Słobódce, osadzie zupełnie polskiej, komunista, wizytator szkolny, na postawione zapytanie dzieciom w szkole: kto to jest komunista? – otrzymuje odpowiedź, że to człowiek, któremu wszystko wolno, że to człowiek, który nie pracuje, a wszystko ma, że komunista wreszcie to Żyd, który doszedł do władzy. Te dziecięce spostrzeżenia najlepiej malują jak wyglądał komunizm w oczach człowieka przeciętnego, a naturalnego”. (s.139-140)

To tyle na dziś. Zakończę mało oryginalnym stwierdzeniem, że przydałoby się, by niektórzy nasi politycy i intelektualiści spoglądali na ukraińską teraźniejszość dziecięcym wzrokiem i by na dłuższy czas dali sobie spokój z kontemplowaniem filozofii Lwa Tołstoja, choćby po to, by jak Błok i Jesienin nie zderzyć się ze rzeczywistością, która twórczo przemieliła (wraz z nimi) ich scytyjskie koncepcje.

Dla chętnych cała dawka wspomnień księdza Skalskiego. Są trzy różniące się między sobą wydania tych wspomnień.

https://allegro.pl/uzytkownik/makulekturapl

Nie są te egzemplarze idealne, bowiem po każdym z nich widać, że przeszedł przez ręce wielu osób. Nie polecam egzemplarza w niebieskich okładkach tym, którzy mają problemy ze wzrokiem, bowiem czcionka jest bardzo mała. To wydanie nie posiada również zdjęć, ani indeksów, ani takiego choćby bardzo złowrogiego aneksu:

Jako jedyne natomiast, owo niebieskie wydanie zawiera natomiast testament księdza Teofila Skalskiego.

 

---

tagi: rewolucja  ukraina  wspomnienia  juma  kradzież  scytowie  aleksaner błok  siergiej jesienin  teofil skalski 

	betacool
	28 maja 2022 13:41

31     2613    14 zaloguj sie by polubić