makulektury z 19 czerwca 2022

źródło: https://czykier.files.wordpress.com/2019/02/zrzut-ekranu-2019-02-21-10.30.31.png

 

Boris C. Urłanis, Wojny a zaludnienie Europy, Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 1962, nakład 2190 egz., s. 532

Woodrow Wilson, Kształtowanie losów świata, Pamiętniki i dokumenty, tom pierwszy, Instytut Wydawniczy „Biblijoteka Polska”, Warszawa 1924, s. 382

 

Ten tekst dotyczy osiągnięć radzieckich naukowców, o których mamy raczej podłe mniemanie. Pamiętacie zapewne kawał o tym jak badacze Kraju Rad znęcali się nad muchą odrywając jej kolejne pary odnóży i wydawali jej rozkaz „idi !”, czyli „idź !”. Dopóki owad miał choć dwie nóżki, grzecznie słuchał tych komend i szedł. Gdy urwano musze ostatnie kończyny, owad przestał się posuwać, z czego radzieccy naukowcy wysnuli wniosek, że mucha straciła słuch bo przestała reagować na ustne polecenia. Mamy tu klasyczny obrazek, w którym kilka realnych badawczych przesłanek, doprowadziło do bardzo niebanalnego wniosku z pogranicza laryngologii i entomologii.

Ta krótka historyjka powinna nas uczulić na to, w jaki sposób powinniśmy podchodzić do badań radzieckich uczonych. Zapomnijmy więc o wysnuwanych przez nich wnioskach, ale uważnie przyglądajmy się gromadzonym przez nich danym.

Wydaje mi się, że takie właśnie współczesne podejście dotyczy przynajmniej jednej z książek, o których dziś krótko napiszę. Otóż dzieło Borisa Urłanisa dotyczące wpływu wojen na zaludnienie Europy wydaje się być dość wysoko wyceniane właśnie ze względu na zgromadzone dane, a nie ze względu na wyciągane wnioski. Proszę oto wspomniana mocno wyśrubowana „wycena”:

https://allegro.pl/listing?string=ur%C5%82anis

Spoglądając na tytuł możemy sądzić, że radziecki (urodzony w Kijowie) uczony Boris Urłanis, postanowił się przyjrzeć temu, jak wojny wpływały na zaludnienie Europy. Badacz ów postanowił zebrać dane statystyczne dotyczące ofiar europejskich wojen poczynając od XVII wieku na II wojnie światowej kończąc. Z racji tego, że pod koniec lat pięćdziesiątych XX wieku, komputery i excel nie były jeszcze w powszechnym użyciu, dane zebrane przez Urłanisa mają zazwyczaj formę tabel lub wykresów sporządzonych pismem technicznym i opatrzone są komentarzami, które w niektórych przypadkach można nazwać ideologicznymi.

Jak już zastrzegłem, wnioski raczej sobie odpuśćmy i niczym eksperymentalna mucha, posuwajmy się naprzód, przyglądając się niektórym danym, a są one ciekawe.

Warto zauważyć, że ponad 500-stronicowego dzieła radzieckiego badacza nie opublikowała żadna z PRL-owskich oficyn zajmujących się tematyką wojskową, lecz wydawnictwo ekonomiczne. Jeśli zajrzymy do wnętrza tej opasłej księgi, to bez trudu odnajdziemy statystyki, które mogły zainteresować nie tylko tak zwane resorty siłowe, lecz także speców z ekonomicznej szkoły Oskara Lange.

Ale nie tylko, bowiem owa niecodzienna pozycja udziela nam odpowiedzi na niezwykłe zupełne kwestie, które nie koniecznie zahaczają o wielką historię, ale tak zwany żywot człowieka poczciwego. Zerknijmy choćby na zestawienie, które opowiada o tym, jakie zawody sprawiają, że nasz zgon na polu bitwy, jest mniej lub bardziej prawdopodobny.

Otóż na podstawie francuskich danych z I wojny światowej wynika, że największa hekatomba spadła na przedstawicieli służby domowej, bowiem odsetek poległych wśród tej grupy zawodowej wyniósł prawie 31 %. Z dużym prawdopodobieństwem utraty życia wiązała się także przynależność do grupy związanej z tak zwanym żywieniem zbiorowym (18,4%), budownictwem i robotami publicznymi (14,3%). Największe szanse na przeżycie mieli właściciele, rentierzy i renciści, których szansa na zaliczenie zgonu oscylowała w okolicy 2%. Jedynie nieco większe szanse na śmiertelne zejście na polu bitwy mieli urzędnicy i duchowni (ok. 3%). (dane ze strony 466)

Z kolejnych zestawień wynika, że posiadacze większych gospodarstw rolnych ginęli na wojnie rzadziej niż chłopi bezrolni, a najmniejsze szanse na zawieruszenie się podczas wojennej hekatomby mieli przedstawiciele zawodów technicznych. Z tabeli płynie ewidentna przestroga dla tych, którzy nie bardzo wiedzą co w życiu robić (nieokreślone zawody), gdyż właśnie oni kilka razy częściej niż inni, swe życie na wojnie tracą…

My dość szybko wnioskujemy, że najlepiej na wojnie być posiadaczem wielkoobszarowego gospodarstwa z nabytą wiedzą techniczną. Warto mieć też więcej niż 45 lat, bowiem takich osobników ginie podczas działań wojennych jedynie nieco więcej niż 1% (tablica 213, s. 456). Oczywiście na podstawie tych samych danych, Urłanis wysnuwał wniosek, że te "zgonne niesprawiedliwości" były powodowane ustrojem społecznym, który sprawiał, że tak zwane klasy posiadające unikały śmiertelnych pułapek, kosztem chłopów małorolnych, proletariatu i miejskiej biedoty. My możemy sobie „pogdybać”, czy jest to kwestia tylko i wyłącznie statusu, czy może tak zwanej życiowej zaradności, która niczym u filmowego Franka Dolasa, ma ten niesłychany walor, że w warunkach wojennych potrafi egzystencję znacząco przedłużać.

Do jednych z ciekawszych zestawień należy również statystyka dotycząca śmierci oficerów. Większość z  komentatorów wojny Rosji z Ukrainą szczególnie podkreśla dane dotyczące zgonów oficerów wyższych szarż. Oczywiście żaden ze współczesnych speców nie od pola walki nie ma bladego pojęcia o istnieniu dzieła Urłanisa, a nawet gdyby miał, to przecież z dzieł autorstwa radzieckiego naukowca nie wypada korzystać.

Urłanis policzył i twierdził, że „w wojnach XVII w. straty wśród generałów były stosunkowo dość duże: na jednego zabitego lub rannego generała przypadało zaledwie 200-300 zabitych lub rannych żołnierzy. W XVIII w. sytuacja uległa zmianie. W hiszpańskiej wojnie sukcesyjnej na jednego zabitego generała przypadało już 500-600 żołnierzy. (…) W wojnach prowadzonych w połowie stulecia na jednego generała przypadało już 1500 żołnierzy”. (s.484)

Z biegiem czasu relacje te miały się jednak zmienić diametralnie:

„W wojnach XX wieku straty wśród generałów zmniejszyły się jeszcze bardziej. W armii rosyjskiej np. w czasie wojny z lat 1914-1918 poległo zaledwie 23 generałów, ponadto zaś 13 zmarło z ran, ogółem straciło życie 36 generałów na 1 411 tys. żołnierzy zabitych i zmarłych z ran, czyli na jednego zabitego generała przypadało 39 tys. zabitych żołnierzy”. (s.486)

Czyż nie fascynująca statystyka. Wszak pokazuje nam, że sposób prowadzenia dzisiejszej wojny, przez Rosję, odpowiada w najlepszym razie standardom z końca XVIII wieku. Tak to przynajmniej wygląda od strony danych zgromadzonych przez radzieckich naukowców.

Korzystając z okazji, warto pochylić się nad kwestią, czy bycie w kadrze oficerskiej zmniejszało, czy zwiększało na wojnie prawdopodobieństwo zgonu. Idąc tropem „urłanisowych” wniosków wydawałoby się, że niesprawiedliwe systemy społeczne powinny sprawiać, że przedstawiciele klas uprzywilejowanych (oficerowie) zaliczają bitewny zgon znacznie rzadziej niż szeregowi żołnierze. Okazuje się, że w tej kwestii statystyka rozjechała się z radziecką teorią. Spójrzmy na taką tabelę:

Przyznam, że dla zupełnego laika te liczby i odsetki to prawdziwy szok. Mało tego omawiając dane z I wojny światowej Urłanis twierdził, że prawdopodobieństwo śmierci było wśród oficerów wyższe niż wśród szeregowców i to bez względu na armię:

"Pierwsza wojna światowa potwierdziła powyższy wniosek. Straty wśród oficerów były, jak się okazało stosunkowo większe niż wśród żołnierzy. W armii rosyjskiej np. na 100 oficerów poległo 8,29, na stu żołnierzy zaś 5,95. Analogiczne proporcje występowały w armii francuskiej: na 100 oficerów przypadało 22 zabitych, podczas gdy na 100 żołnierzy - 18 zabitych. Jeszcze większa była ta różnica w armii angielskiej, która brała udział w  operacjach we Francji i Anglii. (...) Podczas, gdy w armii rosyjskiej prawdopodobieństwo zgonu oficera było o jedną czwartą większe niż żołnierza, w armii angielskiej było ono nawet o 60% większe". (s. 482)

Skoro znamy już wiele kluczowych danych pozwalających nam zorientować się, jak zwiększyć prawdopodobieństwo przetrwania na wojnie, to sięgnę po zupełnie inne kolejne zestawienia, które sprawiły, że książkę o wojnach i zaludnieniu Europy uważam z nawigatorskiego punktu widzenia za dzieło szczególne.

Oto jedna ze sporządzonych przez Urłanisa tabeli, informuje nas o najdłużej trwających konfliktach poczynając od roku 1600. Myślę, że owe dane są niezwykle cenne, wyjaśniają bowiem wiele kwestii, nad którymi w Szkole Nawigatorów się pochylamy. W zamieszczonym poniżej spisie wojen odnajdziemy i te które były konfliktami o supremację nad światem i te, które były obliczone na dewastację ogromnych terytoriów:

Jakie wnioski można wyciągnąć po obejrzeniu takich danych? Może takie, że Wenecja nie mogła wyjść cało z trwających ponad pół wieku zmagań z Turcją i musiała w końcu upaść, że podobne skutki dla Rzeczpospolitej miała woja północna; że wojna trzydziestoletnia była preludium do wojny holendersko-hiszpańskiej i że mogła się ona potoczyć zupełnie inaczej, gdyby nie udało się wywołać długotrwałej wojny francusko-hiszpańskiej. Zwracam uwagę na ten ostatni konflikt, bowiem istnieje sporo przesłanek i książka, o której w przyszłości napiszę, że odpryskiem tej wojny była rebelia Chmielnickiego. Póki co, odsyłam Was do dwóch nieco już zakurzonych, acz niezwykle aktualnych gawęd Coryllusa i Rafała Czerniaka.

Część pierwsza:

https://www.youtube.com/watch?v=bUWTYi7vy3w

i część druga:

https://www.youtube.com/watch?v=MI-oTySFGHo

które wiele z tych kwestii tłumaczą. Powinniśmy je sobie dobrze odświeżyć, zwłaszcza gdy planujemy wziąć do rąk ostatni numer Szkoły Nawigatorów:

https://basnjakniedzwiedz.pl/produkt/szkola-nawigatorow-nr-31-o-wojnie-rzeczpospolitej-z-bohdanem-chmielnickim/

Nie mniej ciekawa jest tabela zestawiająca państwa, które najdłużej toczyły wojny w stuleciu po kongresie wiedeńskim (1815-1914). Okazuje się, że wojenne grillowanie najbardziej dotyczyło Rosji, Turcji i Bałkanów, co już wkrótce miało poskutkować ogromnymi zmianami na tych wielkich terytoriach.

Zwracam uwagę na Turcję, bowiem, o tym że była głównym łupem do rozgrabienia w I wojnie światowej, zupełnie bez ogródek pisał w jednym ze swych książkowych dzieł jeden z amerykańskich prezydentów. Od tej książki zaczniemy koleją makulekturową opowieść. Już sam jej tytuł: "Kształtowanie losów świata" zdaje się wiele obiecywać. Ciekawa sprawa, bowiem przedwojenny wydawca zapowiadał, kolejne tomy. Mi niestety nie udało mi się ich odnaleźć. Aż trudno sobie wyobrazic, że odsłanianie kulisów "kształtowania losów świata" słabo się sprzedawało. Może więc nie o realizowanie wydawniczych zysków chodziło...

Tak, czy inaczej, będę się musiał skupić na jedynej osiągalnej po polsku częsci pamiętników Woodrowa Wilsona, a zwłaszcza na jej fragmentach dotyczących tajnych porozumień. To będzie bardzo frapująca lektura, zwłaszcza na tle poniższej tabeli, w której radzieccy uczeni otarli się o odsłonięcie wielkiej historycznej prawidłowości. Niestety chyba jej nie odkryli. Może urywanie muszych odnóży wywołało u owada międzygatunkową chorobę zakaźną, od której badający ją ludzie potrafili tracić nie tylko słuch, ale także zdolność prawidłowości wnioskowania...

C.D.N.

---

tagi: wojna  straty  statystyki  boris urłanis  tabele  zaludnienie europy  ofiary  oficerowie  radzieccy naukowcy  słuch muchy 

	betacool
	19 czerwca 2022 16:41

27     2902    14 zaloguj sie by polubić