Wydaniu kolejnych tomów „Dziennika wypadków” autorstwa Karola Estreichera juniora towarzyszył niemały towarzyski szmerek, który rozchodził się po siedzibach prominentnych rodzin bardzo szacownego miasta. Opowiadał mi o tym całe lata temu Kazimierz Witek, który już od ponad ćwierćwiecza sprawuje pieczę nad dziedzictwem Estreicherów i który sprawił, że zapiski Karola juniora ujrzały światło dzienne. Świat ma to do siebie, że pan Kazimierz za jasną stronę mocy uznał racje Estreichera i starał się i nadal stara się go bronić jak tylko może. Okazuje się, że w niektórych miejscach dziennika, sam Estreicher zdaje się z bezwarunkowej obrony swojej osoby rezygnować. 

Ale wróćmy do okoliczności wydania dziennika. Pamiętam, że Kazimierz Witek opowiadał mi o ludziach, którzy często pod osłoną zmierzchu nawiedzali pałac Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych (które owo wydanie przygotowało i kolportowało) i kręcąc nosem płacili za opasłe tomiska, utyskując na to, że chciało się temu hultajowi tyle pisać, a oni muszą jeszcze za to słono płacić i takie ciężary dźwigać. Potem chowali kolejne kupowane tomy pod płaszcz, żeby broń Boże nikt nie zobaczył, co niosą. Wielu z tych ludzi, których określiłbym mianem „bibliofili z musu”, ostrzem swych zapisków Estreicher zamieniał w „mus z bibliofila”. W trakcie lektury wielu z posiadaczy tomów estreicherowych zapisków, najchętniej użyłoby owych dzienników jako rozpałki do pieca. Tyle, że większość z nich w trakcie lektury z wyraźnym zadowoleniem  stwierdzała, że na tle ukazywanego przez Karolka chlewu, to oni wypadają jak nadzwyczaj słodkie prosiaczki, więc w sumie przejmować się za bardzo nie ma czym. A że pan Karol był erudytą i potrafić nadać ześwinieniu sznyt, można by nawet rzec - pewnej światowości, to początkowe dość dołujące wrażenie zmieszania, by nie rzec zmiksowania, jakoś się ulatniało. Żeby nie być gołosłownym, przytoczę fragment tomu otwierającego cykl, a opisującego wydarzenia z lat 1939-1945 (on się nam jeszcze nie raz przyda):

"7 lipca (1945) sobota

Cofnięto wczoraj uznanie Rządowi polskiemu w Londynie. W czwartek Raczyński złożył notę protestacyjną. W środę lokal ambasady i inne lokale Rządu oddano Foreign Office.

8 lipca (1945) niedziela

Rozkradanie mienia państwowego na wielką skalę.

9 lipca poniedziałek

Ze zgorszeniem patrzę  się jak wszyscy rozkradają mienie państwowe emigracji: Pragier, Anders, Zaleski... każdy się chce zabezpieczyć. Są to miliony. Wszystko czyni się w imię miłości ojczyzny".

Powyższy urywek, w którym Estreicher strzela z grubego kalibru do przedstawicieli polskiej londyńskiej elity, którą Anglicy w trybie pilnym odesłali do lamusa historii to jeszcze nie koniecznie sznyt światowy. Sięgnę zatem do tomu ostatniego. Zapiski pochodzą z dnia 15 grudnia 1981 roku, czyli z początków stanu wojennego. To jest informacja bardzo istotna, bowiem Estreicher był jego wprowadzeniem bardzo poruszony. Wiedział już, że jest chory na raka, wiedział, że nadzwyczajne okoliczności mogą mu utrudnić leczenie. Miał też świadomość, że ma wrogów pośród wielu przedstawicieli partii i nie był pewien jak daleko i jak drastycznie wojskowy aparat będzie się rozprawiał z jednostkami, które korzystały z różnych systemowych luk. Estreichera zżerał strach i niepewność. Ta ostatnia dotyczyła zwłaszcza zawartości konta walutowego. Proszę o uważną lekturę, bo znajdziecie tu wiele wątków, które w kolejnych wpisach rozwinę, a także pewne słowa klucze, które pomogą w postawieniu pewnych hipotez:

„Nie należy się strasznie gorszyć i zaraz bić w wielki dzwon, że u szczytu władzy byli korupcjoniści. Nie należy się gorszyć, nie należałoby, bo ostatecznie okazuje się, ze korupcje, dochody, łapówki w każdym systemie istnieją. Taka jest grzeszna natura ludzka.

Także w demokracjach zachodnich, które rzekomo są moralne. Udowodniono, ze Spiro Agnew, wiceprezydent Stanów Zjednoczonych za Nixona brał łapówki, sam Nixon też nie postępował etycznie i wyrzucono go z prezydentury po aferze Watergate. Książe Bernard – małżonek królowej – brał łapówki, a i królowa holenderska nie była bez winy i po paru miesiącach usunięto ją z tronu. Królowa angielska Elżbieta II wychodzi niedobrze na tle afery szpiegowskiej Antoniego Blunta, który był przez królowa popierany (podobno ma coś wspólnego z handlem królewskimi dziełami sztuki). Prezydent Francji Giscard d’Estaign wziął „w prezencie” brylant wielkiej wartości od ludożercy, cesarza Bokassy.

Afery, łapówki, lewe dochody istniały i zawsze istnieją. Nie o to idzie. W nomenklaturze komunistycznej i socjalistycznej korupcja występuje tak samo jak w innych systemach rządzenia. Ale rzecz polega na tym, że ludzie socjalistycznej „nomenklatury” zarabiając, kradnąc, urządzając się łapczywie i bezwzględnie – jak złodzieje – nie dają żyć innym. Nie tylko kradną – mniejsza o to – ale niszczą wszelkie sposoby życia innych: zarówno te uczciwe, ciężką praca zdobyte, jak i te sprytem, podstępem czy różnymi kombinacjami!

Nikt z nas nie jest bez grzechu! Zacznijmy od siebie. Ja sam robiłem w życiu rozmaite kombinacje „lewe”, zarobiłem na niektórych z nich, ale zawsze z myślą, by uzyskane pieniądze przeznaczyć na jakieś cele rewindykacji (przecież nie dostałem na te cele walut w funtach czy dolarach, ale tylko bezwartościowe niemieckie marki). Brałem różne fałszywe rachunki za rzekome roboty i za te pieniądze kupowałem dla Muzeum UJ dzieła sztuki i zabytki. Sprzedawałem to czy owo z mniej wartościowych rzeczy, jakie były w moim posiadaniu (ale nie były moją własnością!) i za te pieniądze odnawiałem zabytki muzealne, spłacałem różne zobowiązania np. za zrobienie kopii, etc. Dość swobodnie postąpiłem z ruchomościami po Pusłowskim – zdecydowałem się urządzić jego meblami dworek Matejki w Krzesławicach, etc, etc… Zawsze – w ten sposób postępując - miałem do dyspozycji środki dla przeprowadzenia rewindykacji, urządzenia Muzeum UJ, Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych lub odnowy i urządzenia Kopca Kościuszki… A propos funduszów Kopca Kościuszki – nie prowadzę żadnych rachunków (jedynie pani Krystyna Bator) i zawsze dzięki temu są jakieś pieniądze do dyspozycji. Dzięki temu też Kopiec nie wali się… Śliskie były to posunięcia. Nieraz bałem się , nie spałem ze strachu po nocach, bo jestem wielki tchórz – ale tak postępowałem, bo zmuszał mnie do tego system.

Ale partyjni aferzyści czynią inaczej. Mają oni dość oficjalnych pieniędzy na rozmaite cele partyjne, ale nie umieją z nich korzystać, aby coś zrobić, zdziałać, założyć, poprzeć. Tego się boją, bo to mogłoby się obrócić przeciw nim. Niejaki mgr Franciszek Kuduk – z pod lichej gwiazdy dyrektor do spraw kultury w Magistracie krakowskim (nie jest to bynajmniej mały urząd – mnóstwo spraw całego środowiska od niego zależy) – tępił każdą inicjatywę. Ten łapownik, jak mówiono, i aferzysta „panował” w latach 1962-72. Nie pozwalał na rozwój żadnej instytucji, straszył ludzi, zachowywał się arogancko. Dopomagał mu drugi głupi, a złośliwy urzędnik od kultury, niejaki mgr Starzec.

Ci ludzie żyjąc bardzo wygodnie (dochody, dziewczyny, wycieczki zagraniczne, prezenty) wiedza jedno: nie należy innych popierać, a zwłaszcza jakiś tam inteligentów, artystów, pisarzy, aktorów, ludzi teatrów. Należy przede wszystkim nie dawać im żadnych dotacji, a raczej dawać głodowe, tylko takie, aby kierowane przez nich instytucje istniały (inaczej stanowiska kierowników wydziału nie miałyby uzasadnienia), ale należy pilnować, ażeby przypadkiem nie rozwijały szerszej działalności. Ich zdaniem działalność mała, bez znaczenia, wykoślawiona jest potrzebna, ale działalność prowadzona na serio jest szkodliwa! Szczególnie w Krakowie, gdzie w licznych rzeszach inteligencji rozbudzać może świadomość narodową. Taka działalność może być nawet groźna!

Ci ludzie, ci partyjni aktywiści, aparatczycy popierani przez Komitet Wojewódzki Partii, pilnie słuchający podszeptów z konsulatu sowieckiego nie tylko, że potrafią być nieuczciwi, ale nienawidzą społeczeństwa. Ono jest im potrzebne dla rządzenia, ale powinno być gnębione, zatroskane, zastraszane. A już najgorsze dla tych rządów socjalistycznych jest klasa inteligencji. Oni to – wszyscy inteligenci psują ustawicznie wygodne ich życie… partyjni arystokraci, szlachta partyjna zazdrości inteligentom tytułów naukowych. Owi dygnitarze nadają sobie fałszywe tytuły w szkołach partyjnych i w podległych im szkołach wyższych opanowanych całkowicie przez aparat partyjny (np. Szkoła Główna Planowania i Statystyki w Warszawie, Akademia Górnicza lub Politechnika w Krakowie). Mniejsze płotki, szaraczkowi aparatczycy każą sobie nadawać tytuły i w takich szkołach jak np. pedagogiczne lub kursy wieczorowe dla inżynierów - no i nie zapominajmy o licznych specjalnych (na wpół utajnione!) szkołach partyjnych.

Otóż istnienie autentycznej inteligencji, intelektualistów, uczonych i artystów psuje obraz i błędne tytuły dla fałszywych inżynierów, magistrów prawa, docentów szkoły partyjnej (np. niejaki Kurz). Stąd nienawiść i chęć niszczenia u tych ludzi.

Pieniądze, stanowisko, willa w mieście nie pomaga, nie jest w stanie zrzucić ciągle ujawniającego się braku wykształcenia. Typowy aparatczyk używa chętnie słowa humanizm, udaje, że jest „humanistą”, że zna się na sztuce, literaturze, kulturze. Niejaki Antoniszczak – aparatczyk, wiceprezydent Krakowa około 1970 roku, potem dyrektor budowlany, w 1980 roku wyrzucony z Partii i z posady za jakieś tam nadużycia – bezczelnie kłamał, że był polonistą, który polonistykę „studiował” podczas wojny we Lwowie. Kłamał - ale kto mógłby mu zaprzeczyć?! Kurz, dyrektor Wydawnictwa Literackiego i wicedyrektor Radia udaje, że jest „docentem”.

Nic tak nie charakteryzuje tych sytuacji, jak żona pewnego dygnitarza partyjnego, która przyszła do partyjnego kolegi męża, niejakiego kuratora Nowaka (obecnie wiceprezydent Krakowa) i pytała go wręcz, gdzie do liceum tj. do którego oddziału liceum ma za pisać syna by „uchodził za inteligenta”. Najczęściej dzieci tych dygnitarzy kierują do klas licealnych z głównym kierunkiem filologia angielska”.

Zauważmy, że w pierwszych akapitach Estreicher ustawił imponujące elitarno-arystokratyczne, acz nieco ubabrane tło, na którym pozawieszał portrety monarchów i prezydentów. Potem przyznał się do swoistej prywatnej "kombinatoryki", po czym na plan pierwszy wypchnął ciemny jak tabaka w rogu, ale pragnący inteligenckiej nobilitacji partyjny aparat. W ten oto sposób profesor Estreicher wytyczył linię cywilizacyjnego frontu i opisał swoich wrogów. Po drodze próbował nas przekonać, że w toczonych przez niego zmaganiach zasady wyznaczone przez klasyczne pojęcie etyki obowiązywać nie mogły. Dzięki temu nie zawalił się kopiec i były tak zwane porządne pieniądze na robienie jakiś kopii.

Z "Dziennika wypadków" wiemy już kogo Karol Estreicher nie znosił. Z książeczki, o której Coryllus już nie raz pisał, a i ja dzisiaj przedstawiam, dowiemy się do jakiej rzeczywistości tuż po zakończeniu wojny, a może jeszcze w jej trakcie Estreicher wzdychał:

"O, osobliwa międzynarodówko antykwarzy! Czy odżyjesz kiedyś, ty wspaniała, podziemna, ściśle tajna organizacjo, bardziej podziemna niż wszystkie rewolucyjne ruchy  świata, bardziej tajna niż wszystkie masonie, bardziej skuteczna niż wszystkie międzynarodówki? Siłą swej organizacji, konsekwencji a wzajemnych popierań przewyższająca kler, arystokratów i nawet zawodową dyplomację!

(...) Z czasem miałem się przekonać o jej potędze".

Nie będę tu powielał informacji z wpisu Coryllusa. Zauważę tylko, że od 2014 roku cena książeczki zgodnie z jego przewidywaniami trochę wzrosła. 

Poniżej makulekturowy egzemplarz. 

https://allegrolokalnie.pl/oferta/karol-estreicher-nie-od-razu-krakow-zbudowano

Za jakiś czas zapraszam na kolejną porcję dzienników i innych mniejszych dzieł Estreichera, z których postaram się wyłowić informacje mogące odnosić się do konfiturowego słoja z taką mniej więcej zawartością: "Bajki z myszy i paprochów, żwirek i skoczogonek"...

 

 

 

 

 

 

 

---

tagi: kraków  karol estreicher  dziennik wypadków  tpsp  antykwariaty 

	betacool
	7 lipca 2020 19:55

30     2643    13 zaloguj sie by polubić